Η παρεξηγημένη... σβάστικα

Έκθεμα του Μουσείου Ηρακλείου

Το σύμβολο της σβάστικας αποτελεί ίσως ένα από τα πλέον παρεξηγημένα στη νεώτερη ιστορία, παρότι η καταγωγή του χάνεται στο βάθος των αιώνων.

Ο ιδιαίτερος αυτός σταυρός, αυτόματα και εντελώς αυθόρμητα, παραπέμπει σε δεινά και θάνατο αφού ως σύμβολο υιοθετήθηκε από το  Χίτλερ στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου για να στήσει και να υποστηρίξει την καταστροφική  προπαγάνδα του.

Στην πραγματικότητα όμως η σβάστικα είναι ένα σύμβολο με πληθώρα θετικών αναφορών συνδεδεμένο με την καλοτυχία, τη ζωή, τη δύναμη. Στα σανσκριτικά μάλιστα σβάστικα σημαίνει "να είσαι καλά".

Τα πρώτα ίχνη του να συναντώνται στη Νεολιθική Ινδία ενώ χρήση του έκαναν οι Χετταίοι, οι Κέλτες και φυσικά οι Αρχαίοι Έλληνες. Ο Ερρίκος Σλήμαν το εντόπισε  στην Τροία ενώ αρχαιολογικά ευρήματα με σβάστικα έχουμε και στο Ιράν.

Στο σημείο αυτό πρέπει ωστόσο να κάνουμε μια σημαντική διευκρίνιση καθώς η  δεξιόστροφη σβάστικα είναι εκείνη που συμβολίζει την ζωή ενώ η αριστερόστροφη, με βάση τις παραδόσεις λαών της Ανατολής, συμβολίζει τον θάνατο και μάλιστα αλλάζει και το όνομα της σε "σωβάστικα".

Γενικότερα τα ονόματα που της δόθηκαν διαφέρουν από χώρα σε χώρα, με τους Αρχαίους Έλληνες να την γνωρίζουν ως τετρασκέλιον, τους  Κινέζους ως  wan, τους  Άγγλους ως  fylfot, και τους  Γερμανούς ως  Hakenkreuz. 

Στην αρχαία Ελλάδα το σύμβολο  χρησιμοποιήθηκε στο διάκοσμο  δημόσιων κτηρίων και ναών, σε διάφορα αντικείμενα και  νομίσματα ενώ το όνομα του συνδέθηκε, λόγω του σχήματος του, με τον ποταμό Μαίανδρο.

Στο Αρχαιολογικό Μουσείου του Ηρακλείου, μεταξύ των πολλών εκθεμάτων του, βλέπουμε και αντικείμενα που φέρουν το συγκεκριμένο σύμβολο, το οποίο φαίνεται να είχε ευρεία χρήση κατά την Μινωική περίοδο.

Άγαλμα του Βούδα

 Είναι όμως το ναζιστικό σύμβολο όμοιο με το αρχαιοελληνικό; Στην πραγματικότητα  αν τα παρατηρήσουμε θα δούμε πως έχουν μια πολύ σημαντική διαφορά καθώς η  χιτλερική σβάστικα έχει αντίστροφη φορά από την αρχαιοελληνική κι έτσι αν πιστέψουμε τις ανατολίτικες παραδόσεις το ένα συμβολίζει το θάνατο και το άλλο την ζωή και την τύχη.

Το ναζιστικό κόμμα του Αδόλφου Χίτλερ άρχισε να χρησιμοποιεί τη  σβάστικα, ως επίσημο σύμβολο του το 1920 κι έκτοτε , τουλάχιστον για το δυτικό κόσμο, χάθηκε κάθε θετικός συμβολισμός της. Αυτό δεν εμποδίζει όμως θρησκείες όπως ο  Βουδισμός, ο  Ινδουισμός, και ο Ζαϊνισμός από το να συνεχίζουν ακόμα και σήμερα να το χαρακτηρίζουν ιερό.