Οι αρραβωνιάρηδες κατ’ επάγγελμα στην Κρήτη της δεκαετίας του 20

Είναι απερίγραπτο το τι θησαυρούς δημοσιευμάτων μπορεί να ανακαλύψει ένας δημοσιογράφος σήμερα ψάχνοντας σε παλιές εφημερίδες. Υποθέσεις που θα περίμενε κανείς ότι αποτελούσαν μόνο σενάρια ευφάνταστων κωμωδιών αποδεικνύονται τελικά βγαλμένα μέσα από τη ζωή. 

Στις μέρες μας ο χαρακτηρισμός «απατεώνας» δίνει και παίρνει και αγγίζει μια ευρεία γκάμα εξαπάτησης με σύγχρονες μεθόδους και πολλές φορές χωρίς ο φέρων τον τίτλο του απατεώνα να εμφανίζεται καν στο προσκήνιο. Κατά το παρελθόν όμως, που η τεχνολογία δεν είχε εξελιχθεί ικανοποιητικά, οι απατεώνες έπρεπε να «δουλέψουν» για να στήσουν το σκηνικό εξαπάτησης τρίτων και κυρίως να κυκλοφορήσουν αρκετά ανάμεσα στους μελλοντικούς εξαπατηθέντες.

Αυτόν τον τίτλο λοιπόν, «ΑΠΑΤΕΩΝΕΣ», επέλεξε για πρωτοσέλιδο άρθρο του στην εφημερίδα «Ανόρθωσις» ο συντάκτης με το ψευδώνυμο ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ, ο οποίος αντλώντας πρώτη ύλη από το αστυνομικό δελτίο της 1^ης Ιουνίου του 1928 ενημερώνει το αναγνωστικό κοινό του Ηρακλείου για τη δράση ενός απατεώνα που παρίστανε τον υποψήφιο γαμπρό στα Χανιά βάζοντας στο μάτι και στο χέρι την προίκα των οικογενειών που εξαπατούσε.

Μάλιστα όπως αποκαλύπτει, το εν λόγω δημοσίευμα, η δράση τέτοιων ατόμων στις επαρχιακές πόλεις και τα χωριά ανθούσε εκείνη την περίοδο.

Ο τρόπος γραφής του ΑΣΜΟΔΑΙΟΥ είναι απολαυστικός. Για όσους δεν καταφέρουν να διαβάσουν το άρθρο από τις φωτογραφίες που παραθέτουμε ακολουθεί το πλήρες κείμενο, με μικρές αλλαγές ώστε να πλησιάζει τα γραπτά κείμενα του σήμερα. 

«Συνελήφθη στα Χανιά ένας απατεώνας της μεθόδου των αρραβώνων. Ο άνθρωπος αυτός πήγαινε σε πόλεις και χωριά, παρουσιάζονταν πότε ως πάμπλουτος , πότε ως επιχειρηματίας ή αμερικάνος, σχετίζονταν με τα καλύτερα σπίτια, συναναστρέφονταν την αφρόκρεμα των ευυπόληπτων και στο τέλος παντρολογούνταν. 

Πετύχαινε προίκες και προικιά, κορίτσια σαν τα κρύα τα νερά και προ παντός προκαταβολές: Από την προίκα τσιμπούσε λίαν συγκαταβατικώς καμιά 15αριά χιλιάρικα ως αρραβώνα του αρραβώνος.

 Μετά συνέχιζε ως καλός μνηστήρας τις επισκέψεις του στο σπίτι της μέλλουσας νύφης για πέντε ή δέκα ημέρες, έκανε τα έξοδα ως αφιλοκερδής άνθρωπος για μια δύο εμφανίσεις στα κέντρα με τα πεθερικά και κατόπιν, ένα πρωί, με το τακτ αληθινού τζέντλεμαν, παρουσίαζε τηλεγράφημα με επείγουσα πρόσκληση στον Πειραιά, λόγω αφίξεως φορτίου και εξαφανίζονταν. 

Τα υπόλοιπα είναι γνωστά. Όνειρα επιστροφής, προσδοκίες, απελπισία, αποκάλυψη, συγκλονισμός, λιποθυμίες και ο επίδοξος πεθερός να πηγαίνει και να έρχεται κραυγάζοντας: Βρε το μασκαρά! Που θα μου πάει, θα μου το πληρώσει.

Η ιστορία βέβαια δεν είναι κάτι άγνωστο, είναι γνωστή από αμνημονεύτων χρόνων. Η μέθοδος των πατρολογημάτων κατά συρροή, ένεκα  του χρηματοκιβωτίου του πεθερού, αποτελεί τα τελευταία χρόνια το άπαντον στην ιστορία της τοπικής μπαγαποντιάς. 

Ίσως θα θυμάστε τον ψευτολοχαγό του Καίπενικ, έναν Γερμανό υποδηματοποιό, ο οποίος κάποτε φορώντας τις επωμίδες του αξιωματικού κατόρθωσε να γίνει στρατιωτικός διοικητής μιας πόλης, για ένα 24ώρο, όσο δηλαδή αρκούσε για να ξαφρίσει το δημόσιο ταμείο. Ε λοιπόν! 

Μετά τους βαλκανικούς πολέμους η Ελλάς πλημμύρισε από τέτοιου είδους ψευτοαξιωματικούς και ψευτοαξιωματούχους. Οι άνθρωποι αυτοί φορούσαν ένα τίμιο στρατιωτικό αμπέχονο, προμηθεύονταν επωμίδες με 2 ή 3 αστέρια και διέρχονταν την οικουμένη αναζητώντας καρδιά θηλυκών και…καρδιές πεθερών. 

Προ ολίγου καιρού δικάστηκαν δύο τέτοιοι που αριθμούσαν αριθμό αρραβώνων, γάμων και προικών όχι ευκαταφρόνητο.   

Το φιάσκο στη συνέχεια μπαγιάτεψε αλλά η ουσία έμεινε. Αντί στρατιωτικών βαθμοφόρων η βιομηχανία προτίμησε τους κοινωνικούς ανθρώπους «της πιάτσας» και των περγαμηνών. Και φθάσαμε αισίως έτσι, στους νεώτερους τύπους της μαστοριάς αυτής-οι οποίο μολονότι συλλαμβάνονται συνήθως, δεν εξαφανίζονται : Το πεδίο των επιχειρήσεων παρουσιάζει πάντοτε το βολικό μερικών «ζαριών» που μπορεί να επιφέρει «μπάζες» αληθινές.

Ας μη λησμονούμε: Η επαρχιακή ψυχοσύνθεση, προκειμένου περί συνοικεσίων, έχει αδυναμία προς το καινοφανές και άγνωστο. Καταπλέει ένας κύριος στην περιορισμένη επαρχία. Ένας κύριος με ακτινοβολία διαφόρων ψυθίρων και φημών. Είναι πλούσιος! Έχει αδελφό εκατομμυριούχο! Έχει δυο κουνιάδους βουλευτές! Συμμετέχει στα κέρδη της τάδε επιχείρησης! Είναι συνέταιρος του Ζαχάρωφ! Μυρίζει δολάρια! Ιδού μερικά από τα πολλά πλεονεκτήματα του καινουργιοφερμένου. Και το αποτέλεσμα; Ο κύριος μετά από 15 ημέρες, ανεξαιρέτως έχει με το μέρος του την κοινή γνώμη και κυρίως τους συμπολίτες μας που διαθέτουν.. συνάλλαγμα.

Μετά από ένα μήνα είναι ο άνθρωπος της ημέρας. Παρουσιάζει στο ενεργητικό του τουλάχιστον 4 προτάσεις γάμου και γίνεται το στολίδι κάθε σαλονιού. Μετά από λίγο αρραβωνιάζεται, παντρεύεται και «θαυματουργεί» ακόμα κι αν δεν ανήκει στη φίρμα εκείνων που περιγράφονται ως απροκάλυπτοι κοινωνικοί αριβίστες. 

Με άλλα λόγια, η προχθεσινή σύλληψη του επιφανούς «προικολόγου» των Χανίων είναι ένα παράδειγμα της καθημερινής ζωής..παραδειγματικότατο. 

Παπούτσι από τον τόπο σου, κι ας είναι μπαλωμένο-υποστηρίζει ένας αριθμός από το λαογραφικό ευρετήριο της μνήμης. Και είναι ομολογουμένως, σήμερα, η μόνη περίπτωση κατά την οποία η ..αγράμματη αυτή παραγγελία αξίζει ευλάβειας καθαρά θρησκευτικής»