Ένας παρατημένος αρχαιολογικός θησαυρός μια ανάσα από το Ηράκλειο

          

Παρατημένο την τύχη του, ξεχασμένο από την Πολιτεία, (το αντίθετο φυσικά θα ήταν είδηση)      βρίσκεται μια ανάσα από το Ηράκλειο , περίπου 7 χιλιόμετρα ανατολικά κοντά στην Αμνισό, το σπήλαιο της Ειλειθυίας.

Την ύπαρξη του αγνοούν όχι μόνο οι ξένοι επισκέπτες του τόπου μας αλλά και οι ίδιοι οι Κρητικοί καθώς η παραμέληση του δεν τους δίνει τη δυνατότητα να το επισκεφθούν και να γνωρίσουν την ιστορία του.

Ούτε καν επαρκείς ταμπέλες δεν υπάρχουν, που να υποδεικνύουν την ύπαρξη του, ενώ δίπλα σε αυτό, στον υπαίθριο χώρο για τις θρησκευτικές τελετές, που συνυπήρχε του σπηλαίου, έχει στηθεί ένα πρώτης τάξεως μαντρί με κατσίκες και πρόβατα. 

Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάζονται στο odysseus.culture.gr,το συγκεκριμένο σπήλαιο ήταν τόπος διαμονής προϊστορικών ανθρώπων, ενώ κατά την 3η χιλιετία εξελίχθηκε σε τόπο μινωικής λατρείας. Από τότε συνέχισε τη διαχρονική πορεία του μέχρι και τον 5ο - 6ο αι. μ.Χ. 

Αποτελεί έναν από τους ιερότερους θρησκευτικούς τόπους, καθώς κατάφερε να επιζήσει δύο πολιτισμών (μινωικός, ελληνικός) και τριών θρησκειών (μινωική, μυκηναϊκή, δωδεκάθεο του Ολύμπου) και να διατηρήσει τη σπουδαιότητά του.

Η Ειλειθυία θεωρείται ως η θεά των τοκετών και το σπήλαιο αυτό ήταν ο κυριότερος τόπος της λατρείας της. Τη γέννησε η θεά Ήρα μέσα σ' αυτό το σπήλαιο, σύμφωνα με την παράδοση, όπως αναφέρει ο Όμηρος (τ 188).

Tα ευρήματα μαρτυρούν συνεχή χρήση του σπηλαίου από τη Nεολιθική μέχρι και την ύστερη Pωμαϊκή περίοδο. Συστηματική ήταν η χρήση του κυρίως την Nεολιθική, Mινωική και Pωμαϊκή περίοδο. Επίσης εντοπίστηκαν ίχνη λατρείας των παλαιοχριστιανικών χρόνων (5ος αιώνας).

Το σπήλαιο έχει μήκος 62,3 μέτρα ενώ η είσοδος του βρίσκεται στα ανατολικά. Το πλάτος του φτάνει μέχρι τα 12 μ. Eσωτερικά υπήρχε ορθογώνιο δωμάτιο ("θυρωρείο σπηλαίων") και ένας ορθογώνιος περίβολος ο οποίος περικλείει κυλινδρικούς σταλαγμίτες (βωμός ή σηκός;). Η ''Πλατεία των βωμών'' βρίσκεται ακριβώς έξω από το σπήλαιο και χρησίμευε πιθανόν για τελετουργικούς σκοπούς. Εδώ αποκαλύφθηκαν κτήρια του 14ου-13ου αι. π.X. που ερμηνεύτηκαν από τον ανασκαφέα ως κατοικίες ιερέων.

Το σπήλαιο ανακαλύφθηκε από τον Ι. Χατζηδάκη το 1885, ο οποίος το ταύτισε με το Ομηρικό σπήλαιο λατρείας της θεάς των τοκετών Ειλειθυίας. Οι ανασκαφές υπό τον Μαρινάτο κατά τα έτη 1929-1938 πιστοποιούν την χρήση του κατά την Νεολιθική, Πρώιμη, Μέση και Ύστερη Μινωική και Γεωμετρική περίοδο.

Στη μινωική θρησκεία ήταν πολύ σημαντικός ο ρόλος που  έπαιζαν τα σπήλαια στην Κρήτη αποτελώντας τους αρχαιότερους χώρους λατρείας και μάλιστα της λαϊκής θρησκείας.

Οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες με τις παράξενες μορφές τους, οι οποίες στο βαθύ σκοτάδι των σπηλαίων γίνονταν ακόμη πιο φανταστικές, επηρέαζαν και δημιουργούσαν κατάνυξη στους πιστούς. Στο σπήλαιο της Ειλειθυίας μάλιστα κάποιες από τις  μορφές τους θεωρείται πως παραπέμπουν σε μητέρα και παιδί.

Σε χώρες χωρίς πλούσια ιστορία και παρελθόν δημιουργούνται μύθοι για να ενισχυθούν τουριστικά και όχι μόνο. Είναι τραγικό ωστόσο στη χώρα μας, και δη στην Κρήτη, που οι μύθοι και οι απτές μαρτυρίες τους είναι πολυάριθμοι να μην γίνεται το παραμικρό για την αξιοποίηση τους.

Το συγκεκριμένο σπήλαιο, λόγω της σημασίας του και της εγγύτητας του στο Ηράκλειο θα μπορούσε να αποτελεί έναν πρώτης τάξεως επισκέψιμο χώρο που θα ενίσχυε την εικόνα του τόπο μας ως κέντρου ενός λαμπρού μινωικού πολιτισμού, που δεν περιορίζεται στο ανάκτορο της Κνωσού.

Όμως δυστυχώς, η Πολιτεία "αγρόν ηγόραζε", βλέπετε δεν έχει ανάγκη ούτε να αναδείξει τον πολιτισμό μας και κυρίως δεν έχει ανάγκη από έσοδα μια και τα ταμεία της είναι γεμάτα. Και πως να χαρακτηρίσει κανείς την ανεκδιήγητη αδιαφορία της όταν αφήνει τον δεύτερο σε επισκεψιμότητα στην Ελλάδα αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού να υποφέρει θα ενδιαφερθεί για το σπήλαιο της Ειλειθυίας;

Ελένη Βασιλάκη