Η Ελεύθερνα, η σχέση της με τον Όμηρο και το μουσείο-στολίδι

Πραγματικό στολίδι για την περιοχή, και ολόκληρη την Κρήτη, το νέο μουσείο της Ελεύθερνας στο Ρέθυμνο. Το επιβλητικό τοπίο δένει απόλυτα με τη λιτή, μοντέρνα αλλά παρολαυτά εντυπωσιακή κατασκευή των 1.700 τ.μ. όπου βρήκαν στέγη τα ιδιαιτέρως σημαντικά ευρήματα της άλλοτε κραταιάς πόλης.

Το Μουσείο της αρχαίας Ελεύθερνας είναι το πρώτο μουσείο αρχαιολογικού χώρου στην Κρήτη, αντίστοιχο με εκείνα της Ολυμπίας, των Δελφών και της Βεργίνας, παρότι ακόμα οι εξωτερικοί του χώροι δεν έχουν ανοίξει πλήρως για το κοινό.

Η ανατολική όψη του μουσείου υψώνεται σε 2 ορόφους ενώ από μακριά φαίνεται λες και αναδύεται από τη γη ατενίζοντας περήφανα τον Ψηλορείτη και τη γύρω καταπράσινη περιοχή.

Οι ενότητες της μόνιμης έκθεσης του μουσείου της Ελεύθερνας μεταφέρουν και μυούν τον επισκέπτη στην καθημερινή ζωή της αρχαίας πόλης, στα ιερά, στη θρησκευτική ζωή και φυσικά στις νεκροπόλεις της, μέσω περίπου 1.200 εκθεμάτων ενώ τουλάχιστον άλλα 10.000 αντικείμενα παραμένουν στις αποθήκες του, έτοιμα ανά 4 χρόνια να βγουν κι εκείνα στην επιφάνεια.

Όπως έχει γίνει γνωστό ανά 4ετία θα ανανεώνονται τα εκθέματα της συλλογής του μουσείου ώστε να υπάρχουν επαναλαμβανόμενοι επισκέπτες, που κάθε φορά θα έχουν κάτι νέο να θαυμάσουν.

Η σημασία ωστόσο του νέου μουσείου δεν έγκειται τόσο στο όμορφο κτίσμα του και στον πλούτο των αντικειμένων που βρέθηκαν, στον περίξ αυτού αρχαιολογικό χώρο, όσο στην αρχαιολογική αξία των ευρημάτων που το κοσμούν.

Η ταφική πυρά, που βρέθηκε στη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας, συνδέει και κατά κάποιο τρόπο επιβεβαιώνει όσα περιγράφει ο Όμηρος για την ταφική πυρά του Πάτροκλου στην Τροία.

Πηγή: Μουσείο Ελεύθερνας

Η ταφική πυρά της Ελεύθερνας χρονολογείται στα τέλη του 8ου αι. π.Χ. και ανήκε σε έναν πολεμιστή, επιφανές μέλος της τοπικής κοινωνίας, ο οποίος κάηκε σε ηλικία περίπου 30 ετών. Βορειοδυτικά της πυράς ανακαλύφτηκε ο ακέφαλος σκελετός ενός γεροδεμένου άνδρα σε τέτοια στάση, και απουσία κτερισμάτων, πράγμα που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για αιχμάλωτο, που εκτελέστηκε σε αντίποινα για το θάνατο του πολεμιστή.

Η ταφική πυρά με το σκελετό του αιχμαλώτου που εκτελέστηκε

Με την ταφή αυτή επαληθεύεται για πρώτη φορά, από ανασκαφικά ευρήματα, η περιγραφή που κάνει ο Όμηρος στην 23η ραψωδία της Ιλιάδας, όπου με τον ίδιο τρόπο κάηκε στην πυρά το άψυχο κορμί του Πατρόκλου ενώ δίπλα του εκτελέστηκαν δώδεκα αιχμάλωτοι Τρώες, σε αντίποινα.

Μάλιστα την ταφική πυρά στην Τροία φαίνεται να είχαν φροντίσει 2 Κρητικοί, που γνώριζαν την τεχνική, η οποία εφαρμόστηκε κατά παρόμοιο τρόπο σε Τροία και Ελεύθερνα.

Πηγή: Μουσείο Ελεύθερνας

Σε άλλο ταφικό μνημείο, αντικείμενα του οποίου βλέπουμε στο μουσείου, φιλοξενούνταν τέσσερις γυναίκες διαφορετικής ηλικίας, με τη μεγαλύτερη ,περίπου 70 ετών, και όπως φαίνεται εξέχουσας θέσης εν ζωή, να έχει ταφεί καθιστή και δίπλα της άλλες 3 κοπέλες 13, 16 και 28 ετών. Στο ταφικό αυτό μνημείο ανακαλύφθηκαν μοναδικά κοσμήματα τα οποία φορούσαν οι νεκρές γυναίκες.

Πηγή: Μουσείο Ελεύθερνας

Και οι υπόλοιπες πλούσιες ταφές πολεμιστών και άλλων Ελευθερναίων μαρτυρούν την ύπαρξη μιας ανοικτής, εξωστρεφούς κοινωνίας πολύ κοντά στις ομηρικές περιγραφές.

Αντικείμενα από τη Φοινίκη, την Κύπρο, τη Μικρά Ασία, τα νησιά του Αιγαίου, την Πελοπόννησο και άλλες περιοχές αποδεικνύουν περίτρανα τις επαφές της Ελεύθερνας με τον έξω κόσμο.

Πηγή: Μουσείο Ελεύθερνας

Στα εκθέματα του μουσείου και η Κόρη της Ελεύθερνας που θεωρείται «αδερφή» της Κόρης της Ωξέρ, η οποία βρίσκεται στο Λούβρο, και ήλθε στην Κρήτη στην διάρκεια των εγκαινίων του μουσείου για να "σμίξουν" πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια.

Και κοντά σε όλα αυτά τα σημαντικά ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο. Στο άλσος Ελευθερναίων έχει σχεδιαστεί ένας μοναδικός βοτανικός κήπος με όλα τα φυτά της Κρήτης, όπου ο επισκέπτης θα ενημερώνεται στις τις θεραπευτικές τους ιδιότητες.

Οι αρχαιολογικές ζώνες γύρω από το μουσείο είναι διάσπαρτες από αιωνόβιες ελιές, κυπαρίσσια, χαρουπιές, πικροδάφνες μέχρι και αγριοφυστικιές.

Ο Πύργος φρουριακής μορφής, προρωμαϊκό κτίσμα, που προστάτευε τη μοναδική είσοδο της αρχαίας πόλης

Η Αρχαία Ελεύθερνα ήταν μια από τις σημαντικότερες αρχαίες πόλεις της Κρήτης, με βάση τα ανασκαφικά δεδομένα κι αυτό το φωνάζει από μακριά.

Ήταν ο τόπος καταγωγής του ποιητή Λίνου, του φιλόσοφου Διογένη του γλύπτη Τιμοχάρη, πατέρα του Πυθόκριτου του Ρόδιου που κατασκεύασε την περίφημη Νίκη της Σαμοθράκης.

Σήμερα αναδεικνύεται σε μια από τις σημαντικότερες αρχαιολογικού ενδιαφέροντος περιοχές που αξίζει κανείς να επισκεφθεί για να γνωρίσει μια άλλη πλευρά της αρχαίας Κρήτης.