Το λατρευτικό επιβλητικό σπήλαιο του Σκοτεινού

Πολύ κοντά στο Ηράκλειο και βορειοδυτικά του οικισμού Σκοτεινό βρίσκεται το σπήλαιο της Αγίας Παρασκευής ή του Σκοτεινού, κατ άλλους, λόγω της γειτνίασης του με το ομώνυμο μικρό και όμορφο χωριό του δήμου Χερσονήσου.

Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό τόσο για το μέγεθος όσο και για τη σημασία του σπήλαιο, όπου κατά το παρελθόν φέρεται να λατρευόταν η Θεά Άρτεμις, με την επωνυμία Βριτομάρτις.

Η λατρευτική χρήση του σπηλαίου, από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα είναι φανερή με το που θα το αντικρίσεις.

Στην είσοδο του, αμέσως μετά την καταπράσινη από τα δέντρα δολίνη, ξεχωρίζουν ακόμα τα απομεινάρια βυζαντινού μικρού ναού αφιερωμένου στην Αγία Παρασκευή.

Το άνοιγμα του σπηλαίου είναι τεράστιο και προκαλεί δέος. Μπροστά του δεσπόζει η μεγαλύτερη και εύκολα προσβάσιμη αίθουσα του, όπου κυριαρχούν εντυπωσιακού μεγέθους σταλαγμιτικοί  σχηματισμοί, ενδεχομένως αποτέλεσμα και ανθρώπινης παρέμβασης. 

Σε ένα εξ αυτών ξεχωρίζει, εύκολα το μάτι, το σχήμα ενός γιγαντιαίου ζώου και δίπλα του τη φιγούρα μιας ανθρώπινης κεφαλής. Η αίθουσα αυτή είχε λατρευτική χρήση και ονομάζονταν "Μέγας Ναός". 

Μάλιστα αριστερά της υπάρχουν λαξευμένες ,σε σταλαγμίτες, τουλάχιστον δύο με τρεις γούβες συγκέντρωσης νερού για καθαρμό των πιστών.

Η κύρια αίθουσα οδηγεί σε θαλάμους που αναπτύσσονται σε τέσσερα διαφορετικά, επικλινή επίπεδα, με πλούσιο λιθωματικό διάκοσμο. Το συνολικό τους μήκος είναι 126 μέτρα, το πλάτος 36 μέτρα και το ύψος, σε σημεία του σπηλαίου, φθάνει μέχρι και τα 47 μέτρα.

Κατηφορίζοντας  κάτω από τη μεγάλη αίθουσα το έδαφος γίνεται απότομο ενώ η υγρασία του σπηλαίου δυσκολεύει τις κινήσεις και είναι εύκολο κανείς να γλιστρήσει και να τραυματιστεί. 

Εύλογα λοιπόν η χρήση ειδικού εξοπλισμού (κράνος, φακός, ειδικά παπούτσια κ.α) από το σημείο αυτό και πέρα επιβάλλεται για την ασφάλεια του επισκέπτη. 

Τα σχοινιά που έχουν τοποθετηθεί στις απότομες καθόδους και ανόδους, μετά το δεύτερο θάλαμο, λειτουργούν υποβοηθητικά αλλά  προϋποθέτουν μεγάλη προσοχή αφού ακόμα και κρατώντας τα είναι εύκολη η πτώση.

Στο μέσο περίπου του σπηλαίου και σχεδόν ενωμένους με την πρώτη αίθουσα, αφού δεν υπάρχει άνοιγμα εισόδου σε αυτούς, συναντάμε δύο μικρότερους θαλάμους  επίσης με λατρευτική χρήση.

Η έκπληξη όμως για τον επισκέπτη είναι στην κατάληξη του σπηλαίου, όπου η μικρού μεγέθους αίθουσα του είναι γεμάτη με πανέμορφους σταλακτιτικούς  σχηματισμούς που μοιάζουν σε σημεία τους να «πέφτουν» στην κυριολεξία από την οροφή. 

Και εδώ στα αριστερά της αίθουσας μπορεί να δει κανείς μεγάλο σταλαγμίτη με λατρευτική χρήση. 

Ακόμα και σήμερα κάποιοι αφήνουν στο σημείο αντικείμενα που μαρτυρούν λατρεία ενώ στα πλάγια του είναι φανερά τα ίχνη λαθρανασκαφών.

Οι λαθρανασκαφές είναι φανερές ειδικά στην τελευταία αίθουσα

Οι επίσημες ανασκαφές που έγιναν από τους Evans και Pendlebury το 1933 αλλά και από το Δαβάρα το 1962 πιστοποιούν την χρήση του σπηλαίου κατά την Ύστερη Νεολιθική, (5η χιλιετία), Μέση και Ύστερη Μινωική,(3^η και  2η χιλιετία π.Χ.), Πρωτογεωμετρική ,(11ο και 9ο αι. π.Χ.) καθώς και κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο.

Εκείνο που ωστόσο προβληματίζει και προκαλεί ερωτηματικά είναι η τάση μερίδας επισκεπτών του να χαράσσουν τα ονόματα ή άλλα σύμβολα πάνω στα τοιχώματα, στους σταλαγμίτες και σταλακτίτες, που χρειάστηκαν χιλιάδες χρόνια για να σχηματιστούν και να μας δώσουν αυτές τις πολύ όμορφες εικόνες που αντικρίζουμε μέσα στο σπήλαιο.

Να σημειώσουμε πως και αυτό το σπήλαιο είναι γεμάτο ζωή. Νυχτερίδες, αράχνες και άλλα είδη το έχουν επιλέξει ως τόπο διαβίωσης, που οι επισκέπτες του οφείλουμε να σεβαστούμε

Ελένη Βασιλάκη

(Μέρος του φωτογραφικού υλικού που χρησιμοποιήθηκε ανήκει στο Μιχάλη Μπουμάκη)