Η πλούσια μινωική έπαυλη του Νίρου με τα 40 δωμάτια, μια ανάσα από το Ηράκλειο

Είμαι σίγουρη πως όλοι έχετε περάσει από το σημείο αυτό εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες φορές, όμως πόσοι γνωρίζετε πως αμέσως μετά από το Βαθιανό κάμπο, στην περιοχή Κοκκίνι Χάνι και σχεδόν επί της εθνικής οδού, προς τον Άγιο Νικόλαο, βρίσκεται το μινωικό μέγαρο ή έπαυλη, όπως αλλιώς λέγεται, του Νίρου;

Χωμένη ανάμεσα σε κτίρια και με θέα προς τη θάλασσα είναι δύσκολο να προσέξει κανείς την ύπαρξη της έπαυλης, παρότι σε άλλες εποχές φαίνεται να  αποτελούσε ένα επιβλητικό κτίριο με μεγάλη σημασία.

Το κτίσμα αυτό εικάζεται πως οικοδομήθηκε τον 16ο αιώνα π.X. (Mεσομινωική III περίοδο) και καταστράφηκε από πυρκαγιά τον 15ο αιώνα π.X. (Yστερομινωική IB περίοδο).

Τα σενάρια για τη χρήση της έπαυλης του Νίρου είναι πολλά. Άλλοι μιλούν για χώρο όπου κατοικούσε αρχιερέας, μια και βρέθηκαν στο εσωτερικό του πολλά αντικείμενα λατρευτικού χαρακτήρα, άλλοι θεωρούν πως ήταν ένα δημόσιο κτίριο με διοικητική ή τελετουργική λειτουργία.

Το σίγουρο είναι πως επρόκειτο για ένα χώρο που είχε στενή σχέση με το ανάκτορο της Κνωσού κι αν κρίνει κανείς από τους αποθηκευτικούς του χώρους, είναι πιθανότερο το ενδεχόμενο να είχε διοικητικό χαρακτήρα και να συνδέονταν με το κοντινό Νεώριο-λιμάνι που υπάρχει λίγο πιο κάτω.

 Τα ερείπια του μαρτυρούν πως επρόκειτο για ένα διώροφο κτίριο, κατασκευασμένο με αρκετά μεγάλες πελεκητές πέτρες και ξύλο. Η έκταση του ήταν περίπου 1000 τ.μ και διέθετε μεγάλη πλακόστρωτη αυλή, 40 δωμάτια με θρανία, αποθήκες και ιερό.

 Μάλιστα στην αυλή του υπήρχε, για τελετουργικούς σκοπούς, εξέδρα ή βωμός με τρεις βαθμίδες ενώ στο ιερό του, υπήρχε εστία για θυσίες. Μέσα στο ιερό βρέθηκαν κατά την ανασκαφή 4 μεγάλοι χάλκινοι πέλεκεις, οι οποίοι φυλάσσονται στο αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.

Σε κάποιες από τις αποθήκες του, οι οποίες ονομάστηκαν αποθήκες των βωμών, βρέθηκαν 40-50 βωμοί από πηλό ενώ σε άλλο δωμάτιο, με ένα εντυπωσιακό δάπεδο από βότσαλα βρέθηκαν 4 λύχνοι, δύο εκ των οποίων υπόστηλοι σε ψηλό κυλινδρικό πόδι με βάση.

Η αρχαιολόγος Μαρία Σακελλαράκη, είχε πει πως η  μελέτη της αρχιτεκτονικής και του συνόλου των ευρημάτων του μεγάρου στου Νίρου αποκάλυψε ότι το κτίριο αυτό υπήρξε πολύ πλουσιότερο από ό,τι αρχικά θεωρήθηκε γιατί συγκέντρωνε αρχιτεκτονικά στοιχεία και κινητή σκευή των σπουδαιότερων οικοδομημάτων της εποχής του.

Τους ειδικούς από την πρώτη στιγμή είχε εντυπωσιάσει ο μεγάλος αριθμός τελετουργικών σκευών που είχε εντοπιστεί στο εσωτερικό του, γι αυτό και θεωρήθηκε πως ίσως να ήταν κατοικία κάποιου αρχιερέα, την οποία συνδύαζαν με το μινωικό συνοικισμό που είχε βρεθεί εκεί κοντά.

Η μινωική έπαυλη του Νίρου ήλθε στο φως το 1918 από τον Στέφανο  Ξανθουδίδη, σήμερα είναι περιφραγμένη και φυλάσσεται ενώ είναι επισκέψιμη.