Τα μοναδικά ευρήματα μινωικής μαγειρικής στον Παπαδιόκαμπο Σητείας

Το ταξίδι πίσω στην αρχαία Κρήτη, στον σπουδαίο πολιτισμό και στα όσα μας κληροδότησε, είναι πράγματι συναρπαστικό και ευτυχώς ατελείωτο.

Τα ευρήματα, που διαρκώς έρχονται στο φως αποδεικνύουν, πως οι πρόγονοι μας είχαν με τέτοιο αξιοθαύμαστο τρόπο οργανώσει τη ζωή τους που αξίζει όχι μόνο να τους θαυμάζει κανείς αλλά και να τους μιμείται.

Με αφορμή το χθεσινό μας δημοσίευμα για τη μινωική διατροφή είπαμε να ταξιδέψουμε σήμερα μέχρι την όμορφη Σητεία και τον παραλιακό Παπαδιόκαμπο, όπου οι αρχαιολογική σκαπάνη έχει αποκαλύψει σημαντικά ευρήματα, αρκετά εκ των οποίων σχετίζονται με τη μαγειρική των μινωικών χρόνων.

Μάλιστα η Αμερικανίδα ανθρωπολόγος και αρχαιολόγος Τζέρολιν Μόρισον έχει ασχοληθεί εκτενώς με αυτά ομολογώντας πως στη συγκεκριμένη περιοχή της Κρήτης οι κάτοικοι, κατά την αρχαιότητα, χρησιμοποιούσαν πολύ τις χύτρες και τα πλάθανα, μινωικά γουόκ.

Ας πάρουμε όμως το θέμα από την αρχή, στη θέση Παπαδιόκαμπος της Σητείας έχουν αποκαλυφθεί οικίες μιας κατεστραμμένης πόλης, αποθηκευτικά και οικιακά αγγεία, λίθινα εργαλεία, μεγάλο λίθινο ιγδίο, λεπίδες οψιανού και πολλά όστρεα. Τα πολλά τεμάχια ελαφρόπετρας και άλλες ενδείξεις οδηγούν τους ειδικούς  στην υπόθεση ότι η καταστροφή της σχετίζεται με την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας.

Το περασμένο καλοκαίρι η υπεύθυνη αρχαιολόγος, Προϊστάμενη της ΚΔ’ ΕΚΠΑ,  Χρύσα Σοφιανού πραγματοποίησε ξενάγηση στο σημείο όπου εκτιμάται πως υπήρχε  μινωική πόλη η οποία και καταλάμβανε το μεγαλύτερο μέρος του παραλιακού μετώπου στο Παπαδιόκαμπο.

Τα κτίσματα που βρέθηκαν εκεί και χρονολογούνται κάπου στην Υστερομινωική Ι περίοδο, γύρω στο 1500 π.Χ., ήταν τμήμα πόλης.Ο Παπαδιόκαμπος βρίσκεται περίπου 10 χλμ δυτικά της Σητείας και είναι μια πεδινή έκταση απομονωμένη και προστατευμένη από τα γύρω βουνά που καταλήγει σχετικά ομαλά στον ομώνυμο όρμο.

 Η επιφανειακή έρευνα σε ολόκληρη την πεδιάδα και στην συνέχεια η ραδιοσκόπηση σε επιλεγμένα σημεία, έδειξε πως την Εποχή του Χαλκού υπήρχε εκεί μεγάλη αραιοκατοικημένη πόλη, που καταλάμβανε έκταση 40-80 στρέμματα περίπου.

Η θέση της εγκατάστασης ήταν στρατηγικής σημασίας: ανάμεσα σε δύο κόλπους με σπουδαία μινωικά κέντρα, τα Γουρνιά, την Ψείρα και το Μόχλο στα δυτικά, και αυτόν της Σητείας με τον Πετρά, στα ανατολικά, έπαιξε σημαντικό ρόλο στους δρόμους του εμπορίου κατά τους μινωικούς χρόνους.

Οι ανασκαφές στην περιοχή έφεραν, αρχικά, στο φως μια οικία επιφάνειας 130 τ.μ με κλιμακοστάσιο, που οδηγούσε στον πάνω όροφο. Σε αυτή ανασκάφηκαν 10 δωμάτια ενώ υπήρχαν άλλα δύο, που χάθηκαν στην θάλασσα καθώς και  εξωτερική αυλή και πιθανόν κήπος.

Εκτιμάται πως κατοικήθηκε από αγρότες και αλιείς, σύμφωνα με τα ευρήματα. Στην οικία αυτή βρέθηκε μεγάλο λίθινο γουδί για την σύνθλιψη της ελιάς, λίθινα εργαλεία όπως τριβεία και μύλοι για σιτηρά, αποθηκευτικοί χώροι καρπών, παραστιά που ζέσταιναν νερό για την εξαγωγή του λαδιού, υπολείμματα πυρήνας, που χρησίμευε ως καύσιμη ύλη, μιας και δεν έβγαζε πολύ καπνό αφού δεν υπήρχαν καπνοδόχοι στο δωμάτιο, σπόροι από αμύγδαλα, σύκα και ελιές.

Οι ένοικοι της οικίας αυτής έτρωγαν κρέας κατσικιού, προβάτου και γουρουνιού αλλά πρέπει να είχαν ιδιαίτερη αγάπη στα θαλασσινά. Πάνω από 50 κιλά όστεα πεταλίδων, θαλασσινών σαλιγκαριών και καβουριών βρέθηκαν σε διάφορα σημεία του σπιτιού.

Στη δεύτερη οικία, που ανασκάφηκε, κατοικούσαν, μάλλον, άνθρωποι ανώτερου βιοτικού επιπέδου αφού τα ευρήματα μαρτυρούν ότι πρόκειται για κατοικία βιοτεχνών, 120 τ.μ. με κλιμακοστάσιο που οδηγούσε στον επάνω όροφο. Στην οικία αυτή βρέθηκαν 11 πίθοι χωρητικότητας 1200-2000 λίτρων.

Σύμφωνα με την μελέτη του κ. Κώστα Χριστάκη, υπολογίζεται ότι με αυτά μπορούσε να ζήσει για ένα ολόκληρο χρόνο μια πενταμελής οικογένεια και για να παραχθούν χρειάζεται καλλιέργεια 15 έως 30 στρεμμάτων. Επίσης βρέθηκαν τρία πιθάρια θαμμένα μέσα στην γη με υπολείμματα από σταφύλια και δίπλα μια μεγάλη λεκάνη για το πάτημα των σταφυλιών.

Σε άλλο δωμάτιο βρέθηκαν 5 πιθάρια, ένα πιθάρι βρέθηκε μόνο του σε ένα μικρό δωμάτιο μαζί με ένα τρίτωνα και κύπελλα. Σε άλλο δωμάτιο εντοπίστηκε λίθινο εργαλείο που δίπλα του βρέθηκαν 22 στρογγυλά άψητα υφαντικά βάρη 100 γραμμαρίων το κάθε ένα. Μπορεί να ήταν καλούπι ώστε τα υφαντικά βάρη να βγαίνουν ισοβαρή.

Επίσης βρέθηκαν 2 μήτρες σκουλαρικιών από τον γνωστό μινωικό τύπο, τρία κλαδευτήρια, κομμάτια από τάλαντα που ήταν η πρώτη ύλη για επεξεργασία.Σε άλλο σημείο βρέθηκε χύτρα με φακή, ντουλάπι με χάλκινα αντικείμενα, 12 οστέινα χτένια αργαλειού, μια ταφή (1400 π.Χ.) σε πιθάρι, και πάνω της ένας αμφορέας, λινάρι και κρόκος για τις βαφές.

Ανατολικά της δεύτερης κατοικίας εντοπίστηκε και τρίτη κατοικία με πιο προσεγμένη τοιχοποιία, όμορφα πλακόστρωτα δάπεδα και πλακοστρωμένη είσοδο που δείχνει όμως ότι κατοικήθηκε και ξανακατοικήθηκε.

Υπολογίζεται ότι η οικία αυτή βρισκόταν στο κέντρο του παραλιακού οικισμού. Εδώ βρέθηκε οικιακό ιερό, τρίτωνες, ένας τείχος προστατευτικός του σπιτιού και μία πρόχειρη οικία που πιθανόν να ήταν στάβλος. Βρέθηκαν θαλασσινά, ένας κάδος με σπασμένη πορφύρα, οικιακά σκεύη, εργαλεία για δημητριακά και πολλά κύπελλα.

Η Αμερικανίδα ανθρωπολόγος και αρχαιολόγος Τζέρολιν Μόρισον το 1997 ξεκίνησε να δουλεύει στην Κρήτη στο πλευρό της αρχαιολόγου Jennifer Moody. Αντικείμενο της διπλωματικής της εργασίας ήταν η μελέτη των μαγειρικών σκευών των Μινωιτών στις αρχαιολογικός ανασκαφές του Μόχλου και του Παπαδιόκαμπου.

Όπως είχε πει σε συνέντευξη της στο ΑΠΕ, στον Παπαδιόκαμπο, οι αρχαίοι Κρήτες χρησιμοποιούσαν πολύ τις χύτρες και τα πλάθανα, μινωικά «γουόκ». Στο Μόχλο μαγείρευαν κυρίως σε τριποδικές χύτρες, αλλά και σε πλάθανα.

Το πειραματικό κομμάτι της εργασίας της ήταν να  κατασκευάσει τέτοια σκεύη με τον ίδιο πηλό που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι τεχνίτες κεραμικών. Αυτό χρειάστηκε τεράστια προσπάθεια. Έπρεπε να συγκρίνει  τους τοπικούς πηλούς της σύγχρονης Κρήτης με αρχαιολογικό υλικό από τις ανασκαφές, με μακροσκοπικές και πετρογραφικές μεθόδους ταυτοποίησης και μετά να διαλέξει τους καλύτερους.

Έτσι βρήκε δύο πολύ καλά δείγματα πηλού στο Μόχλο, τα ξέθαψε, τα καθάρισε, τα αποθήκευσε σε ειδικό χειροποίητο πιθάρι από το Θράψανο και μετά άφησε τον πηλό να «καθίσει» σε νερό για αρκετούς μήνες, μέχρι να βεβαιωθεί ότι έχει πλήρως κορεστεί και είναι έτοιμος να δουλευτεί.

 Στη συνέχεια τον έπαιρνε τμηματικά, τον άφηνε να στεγνώσει, τον δούλευε με τη σφήνα και μετά σε τροχό κεραμικής.

 (μέρος του υλικού αντλήθηκε απο δημοσίευμα του Λεωνίδα Γ. Κουδουμογιαννάκη στο 104fm.gr )