La Thérèse: Το "ναυάγιο των σκελετών" στο Ηράκλειο και τα αντικείμενα του που ποτέ δεν είδαμε

Ήταν το 1976 όταν ο Ζακ Υβ Κουστώ έκανε ευρέως γνωστό πως στη θαλάσσια περιοχή ανοικτά του κόλπου του Δερματά, στο Ηράκλειο, υπήρχε βυθισμένη, από τον 17^ο αιώνα, η περίφημη υποναυαρχίδα του γαλλικού στόλου "La Therese".

Το ναυάγιο του πλοίου δεν βρέθηκε έτσι τυχαία καθώς τη θέση του υπέδειξε Ηρακλειώτης δύτης στον Κουστώ, πράγμα που δεν αποκλείει κι άλλοι να ήξεραν το σημείο και να είχαν φροντίσει να… επισκεφτούν το "La Therese" νωρίτερα.

Ο πολύς κόσμος ωστόσο τότε έμαθε για την ύπαρξη του περίφημου ναυαγίου των σκελετών, όπως ονομάστηκε εξαιτίας της ανεύρεσης στο εσωτερικό του εκατοντάδων σκελετών.

Από τον εντοπισμό του πέρασαν πολλά χρόνια, μέχρι και το 1987, οπότε ξεκίνησε μια πιο συστηματική έρευνα (φανταστείτε μέχρι τότε πόσοι αρχαιοκάπηλοι είχαν μεριμνήσει για το "γδύσιμο" του από πολύτιμα αντικείμενα). 

Η επίσημη έρευνα έφερε στο φως στα εμβλήματα των Γάλλων βασιλέων, κανόνια, αντικείμενα καθημερινής χρήσης του πλοίου, μπάλες κανονιών και φυσικά υπολείμματα σκελετών που εκτιμάται πως ανήκαν σε τουλάχιστον 300 διαφορετικά άτομα.

Η ιστορία του πλοίου

Ποια είναι όμως η ιστορία αυτούς του πλοίου; Η έρευνα κατέδειξε πως είχε ναυπηγηθεί στη Τουλόν, κάπου μεταξύ του 1662-1665, και αποτελούσε την υποναυαρχίδα του γαλλικού στόλου.

Είχε μήκος 51 μέτρα, πλάτος 10,5 μέτρα και βύθισμα 4,85 μέτρα ενώ το εκτόπισμα του ήταν  900 τόνοι. Έφερε 58 κανόνια και το πλήρωμα του έφθανε τα 300 άτομα.

Ήλθε στην Κρήτη στις 19 Ιουνίου του 1669 γεμάτο βοήθεια για τους πολιορκημένους από τους Τούρκους κατοίκους του Χάνδακα. 

Μαζί του η συνολική  γαλλική δύναμη που κατέπλευσε στο νησί ήταν 41 σκάφη, από τα οποία τα 17 μεταφορικά και τα υπόλοιπα ιστιοφόρα πολεμικά και γαλέρες, ενώ το ανθρώπινο δυναμικό τους έφτανε τους 15.000 άνδρες (πληρώματα) και 8.000 στρατιώτες.

Το "La Therese" φαίνεται ωστόσο  να ήταν το μόνο που βυθίστηκε στη διάρκεια  της επίθεσης, μετά από έκρηξη που σημειώθηκε, (λέγεται πως ήταν τυχαία) στην πυριτιδαποθήκη του. 

Δυστυχώς το περιστατικό αυτό έκανε τους πολιορκημένους να χάσουν το κουράγιο τους και να μην επιχειρήσουν, όπως σχεδίαζαν την έξοδο τους από τα τείχη. Έτσι αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν με τον εχθρό και να παραδώσουν το Χάνδακα στα χέρια του.

Στην έκθεση  «ΟΛΚΑΣ ΙΙ» που διοργανώθηκε το 2017 από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων και την Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών, στο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος, παρουσιάστηκαν κάποια από τα αντικείμενα που ανασύρθηκαν από το ναυάγιο του «La Thérèse».

Ανάμεσα τους, όπως βλέπετε στις φωτογραφίες, ένα τέλεια διατηρημένο δερμάτινο παπούτσι από το προσωπικό του πλοίου, τμήμα ξύλινης χτένας, σκεύη που φέρουν το οικόσημο Duc de Navaille, αρχηγού των δυνάμεων ξηράς, καθώς και ένας ξύλινος διπλός μακαράς από το πλοίο.

Να σημειώσουμε πως οι Τούρκοι είχαν καταφέρει μετά τη βύθιση του «La Thérèse», που έγινε σε μικρό βάθος και κοντά στην ακτή, να ανασύρουν και να στείλουν στην Κωνσταντινούπολη πολλά από τα κανόνια του ενώ δύο εξ αυτών φυλάσσονται στο Φρούριο Κούλες, στο Ηράκλειο.

Είναι πάντως απορίας άξιο γιατί στην Κρήτη, όπου σημειώθηκε το ναυάγιο, να μην έχουμε καν αντικρίσει από κοντά αυτά τα αντικείμενα, που ανασύρθηκαν από το πλοίο. Και δεν μιλάμε για μεταφορά τους και μόνιμη έκθεση στον τόπο μας, με τον οποίον πλέον ιστορικά έχουν συνδεθεί. 

Αυτό θα έπρεπε να ήταν η φυσιολογική εξέλιξη των πραγμάτων αλλά επειδή η περίπτωση των αρχαιολογικών ευρημάτων είναι περίπλοκη θα μας αρκούσε και η φιλοξενία των αντικειμένων σε μια έκθεση όπως και μια πιο ολοκληρωμένη έρευνα στο κουφάρι του «La Thérèse», η οποία επίσης δεν έχει γίνει.