Η Παναγία των Σταυροφόρων χθες και σήμερα...ένα ξεχωριστό μνημείο στο Ηράκλειο

Έχουμε περάσει εκατοντάδες φορές έξω από το ναό και σίγουρα έχουμε παρατηρήσει πως δεν πρόκειται για μια συνηθισμένη εκκλησία. Τόσο η πρόσοψη όσο και το ανατολικό τμήμα της μαρτυρούν την παλαιότητα της και μας ταξιδεύουν σε άλλες εποχές, τότε που κυρίαρχοι αυτής της πόλης ήταν οι Ενετοί.

Η Παναγία των Σταυροφόρων, για την οποία ο λόγος , βρίσκεται στην οδό Μάρκου Μουσούρου και αποτελούσε κάποτε τμήμα της λατινικής μονής του Τάγματος των Καπουτσίνων μοναχών.

Γύρω από την εκκλησία υπήρχαν εγκαταστάσεις της μονής, καθώς και θολωτά διαμερίσματα για τη φιλοξενία επισκεπτών - προσκυνητών των Αγίων Τόπων.

Επί τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε τζαμί .Μέχρι και πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σωζόταν ακέραιος ο μιναρές του τζαμιού, στη νοτιοδυτική πλευρά του μνημείου.

Ο ναός  καταστράφηκε από βομβαρδισμό το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και πουλήθηκε σε ιδιώτη ως ανταλλάξιμο κτήμα, ο οποίος επιχείρησε την κατεδάφισή του. 

Με πρωτοβουλία της τότε Ιεράς Μητρόπολης Κρήτης και φορέων πραγματοποιήθηκε η εξαγορά και τελικά η αποκατάσταση του ναού. Κατά τις εργασίες αποκατάστασης βρέθηκαν στο εσωτερικό του πλήθος από βυζαντινά και μεσαιωνικά αγγεία.

 Η Παναγία των Σταυροφόρων είναι μια τρίκλιτη, ξυλόστεγη, Βασιλική , γοτθικού ρυθμού. Στη θέση αυτή προϋπήρχε ναός της Παναγίας χτισμένος επί Νικηφόρου Φωκά . 

Εκτιμάται πως κάπου μεταξύ 13^ου και 15^ου αιώνα οι Ενετοί  έφτιαξαν στο ίδιο σημείο τη δική τους Santa Maria, η οποία πήρε τον προσδιορισμό Σταυροφόρων, επειδή από εκεί περνούσαν πιστοί με κατεύθυνση τους Άγιος Τόπους που έφεραν σταυρούς.

Ο χώρος αυτός λειτούργησε ως μοναστήρι  των καθολικών Καπουτσίνων αλλά και ως σημείο όπου μπορούσαν να βοηθηθούν οι φτωχοί και κατατρεγμένοι αυτής της πόλης περί τον 15^ο αιώνα. 

Οι Καπουτσίνοι εγκατέλειψαν το Ναό, όταν οι Τούρκοι φάνηκε πως ήταν έτοιμοι να κατακτήσουν το Χάνδακα.

 Πράγματι οι ζημιές που υπέστη το κτίριο από τα κανόνια των Τούρκων ήταν μεγάλες. Ωστόσο και οι Τούρκοι θέλησαν να συνεχίσουν τη θρησκευτική του παράδοση και το μετέτρεψαν σε τζαμί, όπως βλέπετε στη σχετική φωτογραφία.

  

Η Παναγία των Σταυροφόρων όταν λειτουργούσε ως τζαμί 

Το όνομα του τότε ήταν "τέμενος Ατζεβούτ" ή "Αγκαβούτ", "Κουσακλή" ή "Κιουχιακλή Τζαμισί". Οι χρήσεις του μνημείου έκτοτε ήταν πολλές, το είδαμε από εκλογικό κέντρο και τυπογραφείο μέχρι προσφυγικό καταυλισμό, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή.

Ο μιναρές του καταστράφηκε κατά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ όλος ο χώρος ερείπωσε παρότι πάντα ήταν σημείο αναφοράς για τους πιστούς. Τα χρόνια που ακολούθησαν και μετά από πολλές προσπάθειες της Εκκλησίας και των πιστών ο ναός αναστηλώθηκε και λειτούργησε ξανά το 1963.

Όταν θα περάσετε λοιπόν ξανά από το συγκεκριμένο σημείο της πόλης και πετύχετε ανοικτή την Παναγία των Σταυροφόρων κάντε τον κόπο να μπείτε μέσα και να θαυμάσετε την ξεχωριστή αρχιτεκτονική της και ένα από τα μνημεία που πραγματικά σε μεταφέρουν σε άλλες εποχές.   

Στο εσωτερικό του 

Το ανατολικό τμήμα του Ναού