Ο ερειπωμένος ναός της Παναγίας στο Καρυδάκι στο Κνωσανό φαράγγι

Σε ένα ειδυλλιακό τοπίο, λίγες δεκάδες μέτρα μακριά από την ενετική γέφυρα στο Καρυδάκι πάνω από το όμορφο Κνωσανό φαράγγι, βρίσκονται τα ερείπια του ναού της Παναγίας.

Πρόκειται για μια τρίκλιτη Βασιλική, χτισμένη, όπως πιθανολογείται, μεταξύ του 1.000 και 1.200 μ.Χ. 

Η επιφάνεια της δεν ξεπερνά τα 60 τετραγωνικά μέτρα ωστόσο από τα ερείπια της φαίνεται πως ήταν ένας όμορφος ναός με τοιχογραφίες, ίχνη των οποίων κανείς μπορεί να διακρίνει και σήμερα.

Είχε κτιστεί κοντά στην πηγή μέσω της οποίας ο Ενετός Φραντζέσκο Μοροζίνι οδηγούσε το νερό του Γιούχτα στο Ηράκλειο με κατάληξη την ομώνυμη κρήνη Μοροζίνι.

Ο ναός έφερε θολοσκέπαστο νάρθηκα, μπροστά από το μεσαίο και το νότιο κλίτος, ενώ υπάρχουν αναφορές πως λειτουργούσε ως γυναικεία μονή, Παναγία στο Καρυδάκι, η οποία σταμάτησε να χρησιμοποιείται εξαιτίας των έργων που έγιναν στην περιοχή για την υδροδότηση (1627) του Ηρακλείου.

Το ίδιο φαίνεται να  συνέβη και με τον οικισμό Καρυδάκι, που υπήρχε στο σημείο, και που είτε μετακινήθηκε είτε καταργήθηκε όταν κατασκευάστηκε η υδατογέφυρα.

Η πρώτη αναφορά που συναντάμε για το ναό αυτό εντοπίζεται κάπου στο 1285 ενώ το 1415 την επισκέφθηκε ο καθολικός μοναχός  Chr. Buondelmonti και αναφέρθηκε σε αυτήν ως γυναικείο μοναστήρι. 

Στη συνέχεια, και μέχρι την εγκατάλειψη του το 1627, φέρεται ο ναός να βρίσκεται στη δικαιοδοσία του μετοχίου των Σιναϊτών της Αγίας Αικατερίνης.

Ακολουθεί η φθορά του χρόνου αλλά και το πέρασμα των Τούρκων, που μοιάζει να ήταν καταλυτικό για την μετατροπή του ναού σε ερείπιο, κατάσταση που δυστυχώς εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι σήμερα.

 Ότι έχει απομείνει από το ναό είναι ζωσμένο από θάμνους και αγριόχορτα χωρίς να έχει γίνει η παραμικρή προσπάθεια για την αναστύλωση του.

  

 Η Παναγία στο Καρυδάκι γιορτάζει στις 8  Σεπτεμβρίου, κατά το γενέσιον της Παναγίας.

Αξίζει πάντως να πούμε πως πέρα από τις εικασίες, που μπορεί να κάνει κάποιος βλέποντας τα ερείπια της, για το ότι επρόκειτο για ένα περικαλλή ναό, το τοπίο γύρω από αυτόν είναι μαγευτικό.

 Καταπράσινο, γεμάτο δέντρα ενώ στο βάθος του φαραγγιού, προς το οποίο έχει θέα, ακούγεται να  κυλά ο ποταμός Καίρατος, που πήρε το όνομα του από τις πολλές χαρουπιές που υπήρχαν στην περιοχή.

 Ο ποταμός Καίρατος αποτέλεσε ήδη από τους νεολιθικούς χρόνους και ακολούθως στους μινωικούς ένα φυσικό άξονα πολιτισμικής ανάπτυξης.

 Οι πηγές του ξεκινούσαν από τους πρόποδες Γιούχτα με τα νερά του στην πορεία να διασχίζουν το Κνωσανό Φαράγγι, που βρίσκεται  ανατολικά του ανακτόρου της Κνωσού, εκβάλλοντας στην περιοχή του Κατσαμπά, όπου και είχε αναπτυχθεί το κυριότερο επίνειο της Κνωσού.