Το Δουκικό Ανάκτορο του Χάνδακα

Πόσοι Ηρακλειώτες άραγε γνώριζαν, μέχρι σήμερα, πως απέναντι από την κρήνη Μοροζίνι και τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου δέσποζε, κατά το παρελθόν, το περίφημο  Δουκικό Ανάκτορο, Palazzo Ducale di Candia;

Χρειάστηκε μια κατάρρευση σήμερα το μεσημέρι στο οικοδομικό τετράγωνο 33, όπου ήταν κτισμένο το Δουκικό Ανάκτορο, για να στρέψουμε όλοι το βλέμμα προς τα επάνω και να συνειδητοποιήσουμε πως εκεί κάποτε υπήρχε ένα λαμπρό κτίσμα που στέγαζε την διοικητική αρχή των Ενετών, ένα πραγματικό παλάτι, που δυστυχώς δεν είχαμε την ευκαιρία να δούμε να κοσμεί την πλατεία, όπως συμβαίνει σήμερα με τη Λότζια και τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου.

Τι ήταν όμως το Δουκικό Ανάκτορο και κυρίως πως ήταν η όψη και το μέγεθος του; Καταρχήν πρέπει να σημειώσουμε πως καταλάμβανε ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο, μέχρι την πλατεία Καλλεργών. Το κτίσμα του κάλυπτε δύο ορόφους με ανατολικό προσανατολισμό. Διάφορα σχέδια μας δείχνουν πως διέθετε μια μεγάλη βεράντα και θολωτούς ισόγειους χώρους, κάποιους εκ των οποίων βλέπουμε και σήμερα να διατηρούνται, μέσα στα καταστήματα, που υπάρχουν απέναντι από την κρήνη. Θεωρείται πως η πρόσοψη του έβλεπε προς τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου ενώ στη Βορειοανατολική πλευρά του κτιρίου υπήρχε πυργίσκος.

Σχέδια του μαρτυρούν εξάλλου, πως κάπου στο κέντρο του κτιρίου λειτουργούσε η μεγάλη αίθουσα ακροάσεων του ανακτόρου. Οι ειδικοί εκτιμούν πως υπήρχαν μεγάλες ομοιότητες ανάμεσα στα σωζόμενα δουκικά ανάκτορα στην Πιατσέντζα, στην Περούτζια και στο Urbino, με αυτό του Χάνδακα, με βάση τα σχέδια που έχουμε στη διάθεση μας για το τελευταίο και την αρχιτεκτονική και διαρρύθμιση του. Βλέπουμε δηλαδή και σε αυτά πυργίσκους, ισόγειες στοές, τρίλοβα ανοίγματα και άλλα χαρακτηριστικά της βεντσιάνικης αρχιτεκτονικής εκείνης της εποχής.

Όταν ο Χάνδακας έπεσε στα χέρια των Τούρκων, ο Ν. Σταρινίδης μας λέει πως,  το ανάκτορο πέρασε στα χέρια του Δεφτερδάρ Αχμέτ Πασά. Εκεί, στεγάστηκαν οι Γενίτσαροι, σύμφωνα με το τουρκικό αρχείο. Κάπου στο 1762 ο Αχμέτ Κιαμήλ Πασάς, έφτιαξε 16 πρόχειρες κατασκευές, μαγαζάκια, μπροστά από το Δουκικό Ανάκτορο.

Από την καταγραφή που έκαναν οι Τούρκοι το 1670 προκύπτει πως στον πρώτο όροφο του Ανακτόρου υπήρχαν 22 δωμάτια, φυλακή, αποθήκη, στάβλος και τρεις δεξαμενές. Στο δεύτερο όροφο είχαν φτιαχτεί 2 αίθουσες, 9 δωμάτια και μαγειρείο. Σε άλλους χώρους του δημιουργήθηκαν άλλα 19 δωμάτια, 4 αυλές, 16 μαγαζιά, 2 κρήνες, μια λέσχη κ.α

Ακριβή χρονολογία για το πότε εγκαταλείφθηκε το κτίριο αυτό δεν έχουμε.Δεν αποκλείεται να κατέρρευσε τμήμα του στη διάρκεια μεγάλου σεισμού που έγινε το 1810. Τις δεκαετίες που ακολούθησαν καταπατήθηκε, ότι είχε απομείνει, με το τελειωτικό χτύπημα για το Δουκικό Ανάκτορο να έρχεται στο σεισμό του 1856.

Τι ακολούθησε; δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε. Όταν έφυγαν οι Τούρκοι από την Κρήτη ότι είχε περισωθεί και τα μεταγενέστερα κτίσματα στο σημείο, πουλήθηκαν από την Εθνική Τράπεζα σε ιδιώτες. Στη συνέχεια έγιναν στο χώρο νέα κτίσματα αλλάζοντας εντελώς την όψη του οικοδομικού τετραγώνου και "κλείνοντας" μέσα τους ένα κομμάτι της ιστορίας αυτής της πόλης.