Ποιός γνωστός Ηρακλειώτης είναι ο μικρός βοσκός στην εμβληματική φωτογραφία του Κων/νου Μάνου;

Μια εμβληματική φωτογραφία, που τράβηξε ο μεγάλος Έλληνας φωτογράφος της διασποράς Κωνσταντίνος Μάνος, κάπου γύρω στο 1964, στο ταξίδι του στην Κρήτη, στάθηκε αφορμή για να ξετυλιχθεί μια πολύ όμορφη ιστορία με πρωταγωνιστή το εικονιζόμενο μικρό βοσκάκι.

Ο μικρός Στέλιος, σε ηλικία 4-5 ετών, άθελα του έγινε «μοντέλο» για τον Κωνσταντίνο Μάνο στο χωριό του, τον Κάλυβο Μυλοποτάμου, και ενήλικας πλέον συνειδητοποίησε  πως στη συγκεκριμένη φωτογραφία- που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εκθέματα της δουλειάς του γνωστού φωτογράφου- ο εικονιζόμενος ήταν εκείνος.

Ο Στέλιος Μανωλιούδης λοιπόν, για τον οποίο ο λόγος, είναι γεωλόγος και εργάζεται ως καθηγητής Μέσης Εκπαίδευσης στο Εσπερινό Γυμνάσιο Ηρακλείου. Ωστόσο είναι κι ένας παθιασμένος, ακούραστος, ερευνητής, πολυγραφότατος, με σημαντικό έργο στην αναζήτηση της ιστορίας αυτού του τόπου. Η ιδιότητα του αυτή μάλιστα τον καθιστά ως μια από τις πιο γνωστές μορφές του Ηρακλείου καθώς συχνά πυκνά οι αναζητήσεις του ξετυλίγουν άγνωστες πτυχές σχετιζόμενες με τα μνημεία, τους μύθους και την ιστορία που μας κληροδότησαν οι πρόγονοι μας.

Ο Στέλιος Μανωλιούδης όπως είναι σήμερα. Η ομοιότητα με το μικρό βοσκό είναι οφθαλμοφανής 

Αναζητώντας περισσότερα στοιχεία για τη συγκεκριμένη φωτογραφία μιλήσαμε με το Στέλιο Μανωλιούδη ο οποίος μας εξήγησε πως, λόγω της ηλικίας του τότε, ήταν δεν ήταν 4-5 ετών,  δεν θυμάται ποιος και κάτω από ποιες συνθήκες τον τράβηξε. Όταν άρχισαν να του λένε πως ο εικονιζόμενος είναι εκείνος σκέφτηκε να το ψάξει λίγο περισσότερο.

 Το ερευνητικό του ταλέντο τον οδήγησε εύκολα στο φωτογράφο, το διάσημο για τη δουλειά του εντός και εκτός Ελλάδας, Κωσνταντίνο Μάνο, με τον οποίο επικοινώνησε στην Αμερική, χωρίς όμως κι εκείνος να μπορέσει να τον διαφωτίσει περαιτέρω καθώς στο ταξίδι του, εκείνη την περίοδο στην Ελλάδα, είχε τραβήξει χιλιάδες φωτογραφίες και δεν μπορούσε να θυμηθεί πως τράβηξε τη συγκεκριμένη.

Τότε ο Στέλιος Μανωλιούδης στράφηκε προς τις οικογενειακές φωτογραφίες για να κάνει τη σύγκριση για να επιβεβαιώσει τέλος, μέσω της μητέρας του, πως πράγματι το κουρεμένο- κατά τα πρότυπα αυτής της εποχής στα χωριά της Κρήτης και με μελαγχολικό βλέμμα και ύφος,  αγοράκι ήταν ο ίδιος.

Παρότι δεν θυμάται τη λήψη της φωτογραφίας στη μνήμη του παραμένει ολοζώντανος ο τρόπος ζωής στο χωριό εκείνη την περίοδο. Δύσκολες εποχές τότε κι έπρεπε όλα τα μέλη της οικογένειας να βοηθούν στις δουλειές. Η δική του συμβολή ήταν απο πολύ μικρή ηλικία να βόσκει και να φυλάει τα οικόσιτα ζώα της οικογένειας του.

 Ήμουν αυτόνομος κτηνοτρόφος, μας λέει, κι επειδή το σπίτι μας ήταν στην άκρη του χωριού, σε κοντινή απόσταση από τα Λειβάδια, όπου ανθούσε η ζωοκλοπή, πρόσεχα τα ζώα του σπιτιού μας, ο αριθμός των οποίων κυμαίνονταν από δύο μέχρι και δεκαπέντε, ανάλογα την εποχή.

Εκείνη την περίοδο, κατά την περιγραφή του κ Μανωλιούδη, η οικονομία στα χωριά της Κρήτης ήταν κλειστή, κάθε οικογένεια καλλιεργούσε, είχε τα ζώα της κι έτσι επιβίωνε. Μάλιστα όταν τραβήχτηκε η φωτογραφία ακόμα στο χωριό δεν είχε έλθει το ηλεκτρικό ρεύμα, οπότε θυμάται να σφάζει κάποιος ένα ζώο, κι επειδή δεν υπήρχε ψυγείο να διατηρηθεί το κρέας κρατούσε για το σπίτι του όσο χρειαζόταν και το υπόλοιπο το μοίραζε σε άλλες οικογένειες, που όταν έσφαζαν κι εκείνες κάποιο από τα ζώα τους έπρατταν κατά τον ίδιο τρόπο.

Όπως κανείς εύκολα καταλαβαίνει κάτω από τέτοιες συνθήκες είναι δύσκολο να ξεφύγεις και να διαγράψεις μια πορεία διαφορετική από εκείνη του βοσκού. Ωστόσο ο μικρός Στέλιος, σε αυτό τον τομέα στάθηκε πολύ τυχερός.

Ως μαθητής στο σχολείου , μας λέει, είχε την τύχη να τον διδάξει ένας φωτισμένος δάσκαλος, ο αείμνηστος Γιώργος Ψωμάς. Η παρουσία του στο σχολείο φαίνεται να καθόρισε ολόκληρη την πορεία της τοπικής κοινωνίας καθώς ήταν άνθρωπος προοδευτικός, δημοκρατικός αλλά χωρίς να χαρίζεται στην αδικία. Αντίθετα από τον κανόνα της εποχής, που ήθελε τους δασκάλους να ρίχνουν που και μια ξυλιά στους μαθητές τους, εκείνος είχε καταφέρει με την πειθώ να κάνει θαύματα στο ορεινό χωριό του Μυλοποτάμου.

Μάλιστα ο μικρός Στέλιος θυμάται πως το πρώτο του άρθρο, για μια σπηλιά που υπάρχει στην περιοχή, το έγραψε όντας μαθητής του δημοτικού σχολείου, επιδεικνύοντας από τότε το ταλέντο και την κλήση του στην αναζήτηση ιστορικών παραμέτρων.

Γνωρίζοντας προσωπικά τον Στέλιο Μανωλιούδη ως εκπαιδευτικό, μετά από όσα έμαθα για το δικό του δάσκαλο, μπορώ πλέον να κατανοήσω από που πήρε τα σωστά πρώτυπα και πως εξελίχθηκε κι εκείνος σε ένα φωτισμένο και ξεχωριστό δάσκαλο, που εμπνέει τους μαθητές του και τους οδηγεί σε μονοπάτια γνώσης που δεν περιορίζονται στα στενά όρια του σχολείου.

Ήδη στο ενεργητικό του έχει τρία σημαντικά βιβλία μεταφρασμένα και στα αγγλικά ενώ ετοιμάζει το τέταρτο. Πρόκειται τα έργα: «Από τα αρχαία λατομεία στα μνημεία του πολιτισμού, μυθικοί ήρωες και αινίγματα τεχνολογίας», ««ΟΙΝΟΥ-ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ» Στα Πολιτιστικά τοπία και το μαλβαζία της Κρήτης», «Διός τάφος, Κρήτη – Σικελία Μύθος ιστορική γεωγραφία». Το βιβλίο, που τώρα συγγράφει θα συνδέει τα ευρήματα στην ενδοχώρα με τις διασωσμένες πηγές για το θεό Διόνυσο.

Για την ιστορία να πούμε πως το 2014 είχε φιλοξενηθεί στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης η  έκθεση «Κωνσταντίνος Μάνος -A GREEK PORTFOLIO, 50 χρόνια μετά», την οποία είχε νωρίτερα ετοιμάσει και παρουσιάσει στην Αθήνα το Μουσείο Μπενάκη.

Πρόκειται για λήψεις που πραγματοποίησε ο, γεννημένος στις ΗΠΑ, Κωνσταντίνος Μάνος, το διάστημα 1961-1964 και συμπλήρωσε το 1967, όταν περιηγήθηκε στη χώρα των γονιών του. Είναι φωτογραφίες-ανάμεσα τους κι εκείνη με το Στέλιο Μανωλιούδη στο ρόλο του μικρού βοσκού-που αποτυπώνουν ένα ατόφιο κομμάτι της ταυτότητας των Ελλήνων, μια μοναδική ανθρωπογεωγραφία με τεράστια αξία στις μέρες μας. Να σημειώσουμε πως η φωτογραφία του Στέλιου εκτίθεται σε μόνιμες εκθέσεις στη Νέα Υόρκη και το Σικάγο.

Ελένη Βασιλάκη