Το πρώτο πρόγραμμα του έργου-σταθμός "Το μεγάλο μας Τσίρκο". Ο γνωστός Ηρακλειώτης που έπαιξε στο γεμάτο αντιχουντικά μηνύματα έργο

Το εξώφυλλο του πρώτου προγράμματος

Σαν σήμερα, το 1973 στο θέατρο «Αθήναιον» της οδού Πατησίων έκανε πρεμιέρα το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη, «Το μεγάλο μας τσίρκο», ένα έργο που έγραψε ιστορία, όταν ανέβηκε μεσούσης της δικτατορίας από τον θίασο Καρέζη – Καζάκου, με τη  μουσική και τα τραγούδια της παράστασης να φέρουν την υπογραφή του  Σταύρου Ξαρχάκου.

Εξώφυλλο του δεύτερου προγράμματος

Το έργο αυτό διατρέχει, με σατυρικό, αλλά και δραματικό τρόπο, τη νεότερη ελληνική ιστορία από την Τουρκοκρατία και τα χρόνια του Όθωνα έως τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη γερμανική Κατοχή. 

Την ιδέα για το ανέβασμα του είχε το  ζεύγος, Καζάκου-Καρέζη και  όπως είχε πει η  Τζένη Καρέζη έπρεπε «να είναι κάτι σαν λαϊκό πανηγύρι, να κλείνει μέσα του πολλή ρωμιοσύνη… και μέσα από τη σάτιρα, τον αυτοσαρκασμό, το γέλιο και το δάκρυ, να μιλήσουμε για τους καημούς και τα όνειρα της φυλής μας, για προδομένους αγώνες, για προδομένες ελπίδες… και πάνω απ’ όλα για ομορφιά. Για την ομορφιά αυτού του λαού, που δεν παύει ποτέ να αγωνίζεται, να προδίδεται, να πιστεύει και να συνεχίζει τον αγώνα του, διατηρώντας τις ρίζες του αναλλοίωτες αιώνες τώρα».«Όλα αυτά όμως θα ’πρεπε να ειπωθούν ρωμέικα, ζεστά. Καθόλου φιλολογικά. Καθόλου εγκεφαλικά. Θα’ πρεπε, δηλαδή, να γραφτεί ένα έργο που να έχει μέσα του τους σπόρους της λαϊκής μας τέχνης. Εγχείρημα δύσκολο, άπιαστο σχεδόν».

Οι θιασάρχες απευθύνθηκαν στον σπουδαίο έλληνα θεατρικό συγγραφέα Ιάκωβο Καμπανέλλη, επειδή είχε «ταλέντο, πείρα, γνώση» και στο έργο του «χτυπάει πάντα πυρετικά, σπαρακτικά και γνήσια ο σφυγμός της ράτσας». Ο Καμπανέλλης δέχτηκε με ενθουσιασμό την πρότασή τους κι έτσι προέκυψε το θεατρικό «Το Μεγάλο μας Τσίρκο».

Την παράσταση ανέλαβε να σκηνοθετήσει ο Κώστας Καζάκος με βοηθό τον Άρη Δαβαράκη, τα σκηνικά και τα κοστούμια έφτιαξε ο Φαίδων Πατρικαλάκης. Τα τραγούδια της παράστασης έγραψε ο Σταύρος Ξαρχάκος και τα ερμήνευε επί σκηνής ο Νίκος Ξυλούρης.

 Η κίνηση και η θεατρική απόδοση της σκηνής του Καραγκιόζη διδάχτηκε από τον Ευγένιο Σπαθάρη, ο οποίος διακόσμησε το χώρο της εισόδου. Τους βασικούς ρόλους ερμήνευσαν ο Κώστας Καζάκος, η Τζένη Καρέζη, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ο Νίκος Κούρος, ο Τίμος Περλέγκας και ο Χρήστος Καλαβρούζος.

Αμέσως με το που ανέβηκε στο  θέατρο «Αθήναιον» της οδού Πατησίων αγαπήθηκε από το κοινό κι έγινε σύμβολο του αγώνα κατά της Χούντας. Αλληγορικά γραμμένο, κατάφερε να περάσει τις συμπληγάδες της λογοκρισίας, κρύβοντας δεκάδες μηνύματα κατά της δικτατορίας. 

Κάθε βράδυ γινόταν κοσμοσυρροή στο θέατρο που βρισκόταν σχεδόν απέναντι από το Πολυτεχνείο. Ανάμεσά τους και «εκπρόσωποι» του στρατιωτικού καθεστώτος, που σημείωναν και ενημέρωναν τους προϊσταμένους τους για τις αντιδράσεις των θεατών.

Οι παραστάσεις του διακόπηκαν βίαια από τη Χούντα, τον Οκτώβριο, λίγο πριν από το Πολυτεχνείο. Η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος συνελήφθησαν και κρατήθηκαν στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, ενώ συνελήφθησαν εκ νέου κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου. 

Οι παραστάσεις του έργου συνεχίστηκαν μετά την αποφυλάκισή τους με μεγαλύτερη επιτυχία από τις 22 Δεκεμβρίου 1973. Αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση, στις 3 Αυγούστου 1974, το έργο ξανανέβηκε με την προσθήκη των λογοκριμένων σκηνών κι ενός τραγουδιού («Το Πρόσκύνημα») στο φινάλε της παράστασης για τους νεκρούς του Πολυτεχνείου.

Το e-storieskritis.blogspot.gr βρήκε και σας παρουσιάζει το πρόγραμμα που συνόδευσε την πρώτη παράσταση του έργου στην Αθήνα. Ένα από τα αντίτυπα του έχει ο Βαγγέλης Κρασαγάκης, ιδιοκτήτης του παλαιοπωλείου επί της Αγίου Τίτου, που βρέθηκε στην Αθήνα εκείνη την περίοδο και ως μανιώδης συλλέκτης κράτησε το πρόγραμμα και μας το διέθεσε για να αντλήσουμε τις φωτογραφίες που βλέπετε.

Ο ίδιος έχει στην κατοχή του και τα επόμενα προγράμματα της παράστασης και μάλιστα σε αυτό που συνόδευσε το ανέβασμα του έργου στη Θεσσαλονίκη βλέπουμε μεταξύ των συντελεστών το δικό μας, τον Ηρακλειώτη σκηνοθέτη Γιώργο Αντωνάκη, σημερινό καλλιτεχνικό διευθυντή του Δήμου Ηρακλείου. 

Για την ιστορία να πούμε πως ο κ Αντωνάκης σπούδασε Θέατρο στην Αθήνα  την περίοδο 1971-1974 και αποφοίτησε από τη  Δραματική Σχολή του Δημήτρη Κωνσταντινίδη. Μια από τις πιο σημαντικές συνεργασίες του ήταν αυτή με το θίασο Καρέζη-Καζάκου στο  «Το Μεγάλο μας Τσίρκο».

Ακολουθούν όλες οι σελίδες του πρώτου προγράμματος που μοιράστηκε στην παράσταση "Το μεγάλο μας Τσίρκο"