Δεύτερη ανάγνωση με πολλές... εκπλήξεις σε βασικούς μύθους της Κρήτης και όχι μόνο

Πως θα σας φαινόταν η ιδέα ο Μινώταυρος να μην ήταν το περίφημο μυθικό τέρας της Κνωσού αλλά ένας σπουδαίος αθλητής και το "Ρομπότ" της Μινωικής Κρήτης, ο Τάλως, απλά μια έκφραση της δύναμης που έδινε ο χαλκός στο νησί μας;

Της Ελένης Βασιλάκη

Σίγουρα αυτή την οπτική δεν θα τη βρείτε σε βιβλία μυθολογίας ωστόσο υπάρχει και εκφράζεται από ανθρώπους όπως ο αρχιτέκτονας, ιστορικός αρχιτεκτονικής και ιστορικός τέχνης Κώστας Καζαμιάκης. Μάλιστα δημόσια την είχε διατυπώσει  στο Ηράκλειο στην εκδήλωση με θέμα «Η αρχιτεκτονική στη Μινωική Κρήτη», που οργάνωσε ο Σύλλογος «Συνομιλώντας με το Μινωικό Πολιτισμό και το Τμήμα Ανατολικής Κρήτης του Τεχνικού Επιμελητηρίου.

Ο κ Καζαμιάκης μετέφερε πληροφορίες για την αρχιτεκτονική κατά τη μινωική περίοδο σε σύνδεση με τον τόπο, το κλίμα, το μυθολογικό, ιστορικό κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο, τη θρησκεία, δίνοντας παράλληλα λεπτομέρειες για τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν, τους τρόπους δόμησης και τις μορφές  (κίονες, κιονόκρανα, τοιχοποιίες κ.α).

Παράλληλα βοήθησε στο να προσεγγισουμε εκ νέου βασικούς μύθους, όπως αυτόν του Μινώταυρου, του Λαβυρίνθου και του Τάλως, με τρόπο που σίγουρα διαφέρει από τον κλασικό.

Ξεκαθάρισε ωστόσο εξ αρχής πως στη Μινωική Κρήτη, δυστυχώς δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες για την αρχιτεκτονική όπως έχουμε, για παράδειγμα στην Ακρόπολη και το Ερεχθείο, όπου οι οικοδομικές επιγραφές -που βρέθηκαν- δίνουν με τόσες πολλές λεπτομέρειες τρόπους και υλικά δόμησης που θα μπορούσαμε ακόμα κι αν δεν υπήρχαν ως κτίσματα να τα φτιάξουμε από την αρχή, κάνοντας χρήση αυτών των πληροφοριών.

Στην περίπτωση της Κρήτης, ότι έχουμε στη διάθεση μας για την αρχιτεκτονική των μινωικών κτισμάτων, προέρχεται από ανασκαφές, από μελέτες, σφραγιδόλιθους, τοιχογραφίες, αναπαραστάσεις σε αγγεία.

Οι μινωικές πόλεις, ανέφερε ο κ Καζαμιάκης, δεν είχαν τείχη κι αυτό γιατί το ναυτικό των Μινωιτών ήταν τόσο ισχυρό που δεν ένιωθαν την ανάγκη να υπερασπισθούν τις πόλεις τους, δεν ένιωθαν να υπάρχει κίνδυνος. 

Από εκεί και πέρα το πρώτο πράγμα που παρατηρεί κανείς στην αρχιτεκτονική τους ήταν το ότι έφτιαχναν πόλεις φιλικές προς τον άνθρωπο. Δεν ήταν σαν τις φαραωνικές πόλεις της Αιγύπτου ούτε σαν κι εκείνες των Μυκηνών.

Ο Μινωικός πολιτισμός, επεσήμανε ο ίδιος, γεννήθηκε και ήκμασε  όταν γνώρισε το χαλκό, τον οποίο δεν διέθετε η Κρήτη και έφερναν οι Μινωίτες στο νησί από άλλες περιοχές. 

Αυτή τη δύναμη που έδωσε στην Κρήτη ο χαλκός, πιστεύει ο κ Καζαμιάκης πως αργότερα αποτύπωσαν οι Αθηναίοι στο μύθο του χάλκινου γίγαντα που φύλαγε την Κρήτη, του Τάλως, τον οποίο φέρεται να θανάτωσε ο Ιάσωνας. 

Στην πραγματικότητα οι Αθηναίοι, θεωρεί ο γνωστός αρχιτέκτονας και ιστορικός τέχνης, πως δημιούργησαν αυτό το μυθικό «ρομπότ» όταν πλέον έφτασαν σε σημείο εκείνοι να είναι οι ισχυροί για να δείξουν με τη θανάτωση του την απώλεια κυριαρχίας των Μινωιτών.

 Ουσιαστικά δηλαδή ο Τάλως δεν ήταν τίποτα περισότερο από τη δύναμη που έδωσε στους Μινωίτες ο χαλκός, η οποία χάθηκε στην πορεία μαζί με την κυριαρχία τους επί των Αθηναίων.

Είναι επίσης αξιοσημείωτο πως ο μινωικός πολιτισμός ήκμασε στην ανατολική και κεντρική Κρήτη μέχρι και το σπήλαιο του Δία στον Ψηλορείτη, αλλά όχι από το σημείο εκείνο και προς τα δυτικά. 

Η Κρήτη φέρεται εκείνη την περίοδο να ήταν ένα πυκνά δασωμένο νησί με τους ορεινούς όγκους του Ψηλορείτη και των Λευκών Ορέων να καθιστούν από ένα σημείο και έπειτα απροσπέλαστες τις δυτικές περιοχές.

Ο κ Καζαμιάκης εξέφρασε την πεποίθηση πως αυτή τη στιγμή ούτε στο 1/100 δεν έχουν προχωρήσει οι αρχαιολογικές έρευνες στην Κρήτη αναδεικνύοντας όλο τον αρχαιολογικό πλούτο που το νησί μας κρύβει στα σπλάχνα του. 

Μάλιστα δεν αποκλείει κάτω από το ανάκτορο της Κνωσού να κρύβονται πολύ σημαντικές αρχαιότητες της νεολιθικής περιόδου,  γι αυτό εξάλλου υπάρχουν και αντικείμενα εκείνης της εποχής στο αρχαιολογικό μουσείου του Ηρακλείου.

Σε ότι αφορά τώρα στο ανάκτορο της Κνωσού, περιέγραψε ο ίδιος, πως οι βάσεις του είναι λίθινες αλλά οι κίονες του, στο σύνολο τους, από ξύλο, γι αυτό και δεν διασώθηκαν. 

Η Κρήτη, είπε, δεν είχε την τύχη να διαθέτει το μάρμαρο της Πεντέλης, όμως είχε πέτρες και με αυτές οι Μινωίτες κατάφεραν κι έκαναν πρώτης ποιότητας αρχιτεκτονικές κατασκευές. Αξιοποίησαν στο μέγιστο βαθμό τον ασβεστόλιθο, το γυψόλιθο, το σχιστόλιθο και το λίγο μάρμαρο που διέθεταν ενώ τον ασβέστη τον χρησιμοποιούσαν ως επίχρισμα στους τοίχους για να μπορέσουν να ζωγραφίσουν επάνω τους.

Σε σχέση με τα εργαλεία τους, οι διπλοί πελέκεις είχαν όχι μόνο τελετουργική αλλά και πρακτική χρήση για να κόβουν πέτρα και ξύλο ενώ διέθεταν επίσης αξίνες, σφυριά, σμίλες και πολύ εξελιγμένα πριόνια. 

Μάλιστα ανάλογα με τη σκληρότητα της πέτρας που ήθελαν να κόψουν τα πριόνια τους είχαν και τον σχετικό αριθμό και μέγεθος "δοντιών" με τους πλέον σκληρούς λίθους να κόβονται με πριόνια χωρίς καθόλου "δόντια".

Ο λαβύρινθος εξάλλου δεν ήταν μια αυτοτελής κατασκευή, έτσι όπως μας την παρουσιάζει ο μύθος, αλλά ουσιαστικά αποτύπωνε το δαιδαλώδη και πολύπλοκο χαρακτήρα που είχε ως κτίσμα, με τους πολλούς διαδρόμους του, το ανάκτορο της Κνωσού.

 Στο σημείο αυτό ο κ Καζαμιάκης μας κατέρριψε και το μύθο του Μινώταυρου κατά τρόπο που, οφείλουμε να ομολογήσουμε, πως μάλλον προσεγγίζει καλύτερα την αλήθεια, πηγαίνοντας μας ένα βήμα παραπέρα από αυτό που μέχρι χθες νομίζαμε, οτι δηλαδή ήταν ένα τέρας με κεφάλι ταύρου το οποίο κατάφερε να σκοτώσει ο Θησέας.

 Ο μύθος αυτός λοιπόν, κατά τον κ Καζαμιάκη, είναι επίσης δημιούργημα των Αθηναίων όταν σταμάτησαν να είναι υποτελείς στους Μινωίτες και πήραν το επάνω χέρι σε ισχύ. Ο Μινώταυρος ίσως να ήταν ένας σπουδαίος αθλητής, ή πρόσωπο σχετιζόμενο με τελετουργίες που σχεδόν είχε θεοποιηθεί στη μινωική Κρήτη. Οι Αθηναίοι σε αυτό το πρόσωπο, που δεν αποκλείεται να πάλεψε και να νικήθηκε από το Θησέα, έδωσαν χαρακτηριστικά τέρατος το οποίο νίκησε ο βασιλιάς των Αθηνών.

Και μια που έγινε λόγος για μυθικά τέρατα ο κ Καζαμιάκης ολοκλήρωσε την ομιλία του με μια από τις πλέον γνωστές τοιχογραφίες της Κνωσού που απεικονίζει γρύπες,δεξιά και αριστερά του θρόνου. 

Οι μορφές του γρύπα μας ήλθαν στη μινωική Κρήτη από την Ανατολή όπου παρέμπεμπαν σε  δεινόσαυρο με ράμφος , πόδια λιονταριού, φτερά  και ουρά. Ερχόμενος όμως ο γρύπας στην Κρήτη οι Μινωίτες του έκοψαν τα φτερά γιατί τον ήθελαν φύλακα που δεν απομακρύνεται ούτε λεπτό από τη φύλαξη του θρόνου του βασιλιά Μίνωα. Γι αυτό και ο Κρητικός γρύπας διαφέρει στη μορφή του από εκείνον που κατά κόρον φιλοτεχνήθηκε στη Μεσοποταμία.

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)