Το Σπίτι του Βοσκού στο Κρανιώτικο Αόρι που σε μυεί στη ζωή των Μυλοποταμιτών κτηνοτρόφων

Στο Kρανιώτικο Aόρι, στον Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 848 μέτρων, εκεί που τελειώνει η επαφή με το σύγχρονο πολιτισμό και αρχίζει ο πολιτισμός του βουνού και της φύσης λειτουργεί τα τελευταία χρόνια το Σπίτι του Βοσκού.

Πρόκειται για ένα παραδοσιακό μιτάτο - καταφύγιο της κρητικής παράδοσης που έκτισαν τα πέντε αδέλφια της οικογένειας Κόκκινού με στόχο αφενός να ασκήσουν το κτηνοτροφικό επάγγελμα, έτσι όπως το έμαθαν από πάππου πρός πάππου κι αφετέρου να μεταφέρουν σε μικρούς και μεγάλους στοιχεία της ζωής των βοσκών του Ψηλορείτη.

Στο χώρο αυτό μπορούν μαθητές αλλά και ενήλικες, που δε γνωρίζουν πως αρμέγονται τα ζώα, πως γίνεται το τυρί, πως ωριμάζει στη συνέχεια, πως κουρεύονται τα πρόβατα, πως ετοιμάζονται στον ξυλόφουρνο ψωμιά και παξιμάδια, πως γίνεται η απόσταξη της ρακής, πως συλλέγονται τα άγρια χόρτα, πως είναι να μοιράζεσαι με τους άλλους μετά από περπάτημα στην άγρια φύση τα αγαθά που σου προσφέρει ένας κήπος, να βιώσουν όλες αυτές τις εμπειρίες από κοντά.

Ανάλογα βέβαια και με την εποχή το Σπίτι του Βοσκού μυεί τον επισκέπτη του στο άρμεγμα και την τυροκόμηση, στην παρατήρηση της άγριας ζωής, στα μονοπάτια των βοσκών, συνδυάζοντας όλα αυτά με βιωματικά εργαστήρια και εκπαιδευτικά προγράμματα .

Το μιτάτο είναι φτιαγμένο από τοπική πέτρα, από τα χέρια των ίδιων των ιδιοκτητών του, σύμφωνα με την τοπική παράδοση που τα θέλει να είναι θολωτές κατασκευές όμοια με τους μινωικούς τάφους. 

Το εσωτερικό του ευρύχωρο για να μπορεί να παρακολουθήσει την τυροκόμηση ένας αριθμός μερικών δεκάδων ατόμων.

Προηγείται βέβαια το άρμεγμα σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο που αν και παραπέμπει σε μάντρα, με το κλασικό σχήµα µήτρας, όπου µαζεύονται τα κοπάδια,έχει διαμορφωθεί κατάλληλα ώστε, αμφιθεατρικά, να μπορούν όλοι να παρακολουθήσουν τη διαδικασία και όσοι το επιθυμούν να συμμετάσχουν κιόλας σε αυτή αρμέγοντας .

Το γάλα στη συνέχεια μεταφέρεται στο μιτάτο όπου γίνεται η τυροκόμηση. 

Εδώ για το πήξιμο του και τη μετατροπή του σε τυρί χρησιμοποιούν μόνο αγαστέρα, δηλαδή το αποξηραμένο περιεχόμενο του στομαχιού του αρνιού ή του κατσικιού που έχει τραφεί μόνο με γάλα. 

Ο παπά Ανδρέας Κόκκινος, που σε πρόσφατη επίσκεψη της περιβαλλοντικής ομάδας του Εσπερινού Γυμνασίου Ηρακλείου ανέλαβε να εξηγήσει σε μαθητές και εκπαιδευτικούς πως λειτουργεί ο χώρος, δίνει λεπτομέρειες για τον τρόπο που κατασκευάζεται ένα μιτάτο ώστε να είναι ανθεκτικό στις αντίξοες καιρικές συνθήκες έχοντας ως μοναδική πηγή εισόδου του φυσικού φωτισμού μια τρύπα, τον λεγόμενο  «ανηφορά», στην κορυφή του. 

Μάλιστα από εκεί ποτέ οι βοσκοί δεν καθαρίζουν τις αράχνες και τους ιστούς τους γιατί η παρουσία τους λειτουργεί ως αποτελεσματική μυγοπαγίδα, με τα ενοχλητικά έντομα να κατευθύνονται προς το φώς κι εκεί να παγιδεύονται στους ιστούς, μη αγγίζοντας έτσι το γάλα και το τυρί που υπάρχει στο χώρο.

Στο Σπίτι του Βοσκού, δίπλα και σε συνέχεια του κεντρικού χώρου του μιτάτου, υπάρχει μια προέκταση, με το ίδιο υλικό κατασκευασμένη, όπου οι επισκέπτες μπορούν να δουν διαφόρων μεγεθών τουπιά και ταράχτες για το ανακάτεμα του γάλακτος στο καζάνι ώστε να ξεχωρίσει το τυρί.

Σε παρακείμενο χώρο το Σπίτι του Βοσκού φιλοξενεί κατασκευή για το ψήσιμο του  περίφημου αντικριστού , ξυλόφουρνο, όπου κάθε μέρα ετοιμάζεται ψωμί και παξιμάδι, αλλά και ένα ρακοκάζανο που οι ιδιοκτήτες έχουν κληρονομήσει και με καμάρι επιδεικνύουν, μια και στο παρελθόν, σε επίσκεψη του Βενιζέλου στα μέρη τους, είχε γίνει αφορμή για να καταργηθούν οι υψηλοί φόροι στη ρακή.

Φυσικά από μια τέτοια υποδομή δεν θα μπορούσε να λείπει μια μεγάλη υπαίθρια τραπεζαρία όπου οι επισκέπτες  μπορούν να γευματίσουν και να δοκιμάσουν τα καλούδια ,που στο σύνολο τους παράγονται από την οικογένεια Κόκκινου.

Εναλλακτικά όσοι θέλουν να περπατήσουν και να εξερευνήσουν τη φύση, που είναι εξαιρετικής ομορφιάς σε αυτή την περιοχή και προσφέρει μονοπάτια που περνούν μέσα από σφεντάμια, βελανιδιές και παλιά μιτάτα, μπορούν να ακολουθήσουν κάποιο από τα ειδικά σχεδιασμένα προγράμματα. 

Μάλιστα όπως περιγράφει ο παπά Ανδρέας σε ένα από αυτά στους επισκέπτες δίνονται βούργιες. Από το μιτάτο τους τροφοδοτούν  με τυρί και ψωμί ενώ στη συνέχεια τους οδηγούν στο περβόλι απ΄όπου κόβουν λαχανικά εποχής τα βάζουν κι αυτά μέσα στις βούργιες και στο τέλος της διαδρομής τους κολατσίζουν, μαθαίνοντας να μοιράζονται το φαγητό τους  και να γίνονται όλοι μια παρέα .

Ελένη Βασιλάκη