Ο "δεντράνθρωπος" του Πανασού-Το μνημειακό ελαιόδεντρο που εξάπτει τη φαντασία

 Βλέποντας τη μορφή που σχηματίζει στον κορμό του το μνημειακό αυτό ελαιόδεντρο στο Πανασό η φαντασία, στην κυριολεξία, κάνει πάρτυ.

Και δεν είναι μόνο η ανθρώπινη μορφή, που εύκολα διακρίνει κανείς μέσα στον κορμό η οποία και έκανε το Νίκο Φουκάκη, που τράβηξε τις φωτογραφίες, να μιλήσει για ένα «δεντράνθρωπο». 

Όλη η δομή του δέντρου, που Κύριος οίδε πόσους αιώνες ζωής μετράει,  είναι βγαλμένη σαν από παραμύθι, ή ταινία και γιατί όχι από κατασκευή  του μεσαίωνα, τα περίφημα γκαργκόιλ. Τα λιγοστά κλαδιά του μοιάζουν με χέρια και ο ανοικτός κορμός του έτοιμος να αρχίσει να τρέχει στους αγρούς.

Η συγκεκριμένη ελιά είναι μια από τις πολλές μνημειακές που διαθέτει ο Πανασός και βρίσκεται στη  θέση Μοναστήρια, δίπλα στην εκκλησία του Άι Γιάννη.

Εκεί στέκει σαν φύλακας, μοιάζοντας λες κι έχει ανοίξει τα σωθικά της για να δείξει σε όλους την αγωνία της για τη διάσωση της. Γιατί δυστυχώς τα μεγάλης ηλικίας ελαιόδεντρα και όχι μόνο, δέχονται ανηλεή πόλεμο υλοτόμησης από εκείνους  που δεν έχουν συνειδητοποιήσει πως αποτελούν μνημεία της φύσης.

Δεκάδες από δαύτα έχουν κοπεί τα τελευταία χρόνια κι έχουν γίνει καυσόξυλα γιατί πλέον δεν είναι τόσο παραγωγικά όσο τα νεαρά δέντρα. Αυτό όμως είναι πλήγμα για κάθε περιοχή γιατί στερεί τους μάρτυρες της ιστορίας και του παρελθόντος της.

Ειδικά στην Κρήτη τα μνημειακά ελαιόδεντρα είναι χιλιάδες και γίνεται εδώ και χρόνια εκστρατεία διάσωσης τους. Πρωταρχικός φορέας όμως για τη σωτηρία αυτών των δέντρων οφείλουν να είναι οι ιδιοκτήτες τους και οι τοπικές κοινωνίες στις οποίες ανήκουν.

χαρακτηριστική μορφή γκαργκόιλ 

Μια και αναφέραμε νωρίτερα τα  γκαργκόιλ (gargoyle) να εξηγήσουμε πως είναι αρχιτεκτονικές κατασκευές στα άκρα ενός κτηρίου, οι οποίες αποτρέπουν το νερό της βροχής να έλθει σε επαφή με την φέρουσα τοιχοποιία με αποτέλεσμα την προστασία του οικοδομήματος από την υγρασία και την διάβρωση.

Στο παρελθόν ήταν συνήθως, αγάλματα με φιγούρες  φανταστικών ζώων ή ανθρώπων με τρομακτική όψη. Στο εσωτερικό τους αυτές οι φιγούρες ήταν κενές και συνδέονταν με σωληνώσεις με το κτήριο, από όπου κυλούσε το νερό της βροχής,  εκτοξεύοντας το μακριά από το ανοικτό στόμα του αγάλματος.

Στην αρχαία αιγυπτιακή αρχιτεκτονική υπάρχουν γκαρκόιλ με την μορφή κεφαλής λιονταριού. Παρόμοιες κατασκευές από μάρμαρο ή τερακότα υπάρχουν και στους αρχαίους Ελληνικούς ναούς. Επίσης κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους συναντάμε ζωόμορφες υδρορροές στα διάφορα δημόσια κτήρια. Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους μεγάλα κτήρια καθώς και πολλοί καθεδρικοί ναοί τοποθετούσαν γκαρκόιλ .

Η χρησιμότητά τους ήταν να μεταδώσουν στους αναλφάβητους χωρικούς της εποχής εκείνης την έννοια του κακού μέσω της γκροτέσκο φιγούρας καθώς και να διώξουν μακριά τα κακά πνεύματα τα οποία επιβουλεύονταν το ναό και το κακό να κρατηθεί μακριά από τους τοίχους της εκκλησίας, σύμφωνα πάντα με την λαϊκή αντίληψη της εποχής.