Ο υπέροχος κόσμος των Κρητικών νυχτερίδων- Τόσο χρήσιμες και τόσο παρεξηγημένες

Οι νυχτερίδες είναι από τα πιο εντυπωσιακά και παρεξηγημένα πλάσματα που μπορεί κανείς να συναντήσει στην Κρήτη.

Η παρεξήγηση έγκειται στο ότι είναι πολλοί εκείνοι που θεωρούν πως πίνουν αίμα ενώ στην πραγματικότητα τρώνε μεγάλες ποσότητες εντόμων και φρούτα.

Το γιατί είναι εντυπωσιακό είδος θα το διαπιστώσετε στη συνέχεια ξεκινώντας από το γεγονός ότι πρόκειται για το  μοναδικό θηλαστικό που πετά. 

Μάλιστα υπάρχει μια λαϊκή αναφορά ως προς το πέταγμα της η οποία μας λέει πως παλιά δεν υπήρχαν νυχτερίδες αλλά κάποια στιγμή ένα ποντίκι μπήκε σε μια εκκλησία. Εκεί βρήκε στο δάπεδο ένα κομμάτι αντίδωρο το οποίο όμως δεν έφαγε αλλά το πήρε στη φωλιά του και το κράτησε ως φυλακτό. Ο Θεός για να ανταμείψει αυτόν τον ποντικό του χάρισε φτερά για να μπορεί να πετάει κι έτσι ξεκίνησε το είδος της νυχτερίδας.

Οι νυχτερίδες ζουν μέσα σε σπηλιές, στα κοιλώματα των βράχων, των δέντρων και στα χαλάσματα διαφόρων κτισμάτων. Φωλιάζουν κρεμασμένες σε ομάδες των 50 έως 500 ατόμων και τα βράδια βγαίνουν έξω αναζητώντας την τροφή τους.   

Το χειμώνα μάλιστα πέφτουν σε χειμερία νάρκη και γι αυτό καλό είναι όσοι επισκέπτονται σπήλαια να φροντίζουν να μην τις ξυπνούν, γιατί εφόσον συμβεί αυτό πρέπει να αναζητήσουν τροφή, την οποία λόγω κρύου είναι δύσκολο να βρουν κι έτσι λιμοκτονούν και στο τέλος πεθαίνουν.

Η Κρητική νυχτερίδα είναι μικρόσωμη και τρώει πολλά έντομα. Μάλιστα λέγεται πως τρώει το μισό του βάρους της σε κουνούπια κάθε βράδυ (3.500 έντομα το 24ωρο) καθαρίζοντας έτσι τις περιοχές όπου βρίσκεται από το συγκεκριμένο ενοχλητικό είδος.

Οι ιδιότητες που κάνουν τη νυχτερίδα ξεχωριστή είναι καταρχήν η οξεία ακοή της. Μπορεί να ακούσει ακόμα και το πέταγμα μύγας σε απόσταση δέκα μέτρων. 

Διαθέτει υπερηχητικό «ραντάρ» το οποίο την βοηθά να προσανατολίζεται στο σκοτάδι και να αποφεύγει κάθε εμπόδιο, χωρίς να βασίζεται στα μάτια της.

Γεννάει μια φορά το χρόνο κι εδώ γίνεται κάτι μαγικό. Αναπαράγεται πριν πέσει σε χειμερία νάρκη και γεννάει μετά από 2 μήνες. Αν δεν προλάβει όμως, μέχρι να κοιμηθεί, τότε αναβάλλει τα γεννητούρια για μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι να ξυπνήσει ξανά. 

Η φράση έχει το κοκαλάκι της νυχτερίδας που αναφέρεται σε άτομα που είναι καλότυχα έχει να κάνει ενδεχομένως με το γεγονός πως τα δικά της κόκαλα δεν είναι κούφια στο εσωτερικό τους, όπως των άλλων ειδών, αλλά γεμάτα, πολύ λεπτά και ευλύγιστα και ως εκ τούτου διαφορετικά. 

Σε φυλές πρωτόγονες είχε καταγραφεί η χρήση των οστών της νυχτερίδας ή και ολόκληρης νυχτερίδας ως φυλακτού απέναντι σε κάθε κακό.

Στη χώρα μας έχει υπολογιστεί πως υπάρχουν 34 διαφορετικά είδη νυχτερίδων, ορισμένα εκ των οποίων μοναδικά στην Ευρώπη: το Eptesicus anatolicus, που απαντάται μόνο στην Ανατολία και το βλέπουμε στη Ρόδο και το Pipistrellus hanaki, που απαντάται μόνο στη Λιβύη και στην Κρήτη.

Όλα τα είδη νυχτερίδας πάντως είναι προστατευόμενα από την εθνική και διεθνή νομοθεσία, καθώς θεωρούνται ευάλωτα. Πέρα από τους φυσικούς εχθρούς τους υπάρχει ο άνθρωπος που καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον τους και μαζί του την τροφή των νυχτερίδων. 

Τα σπήλαια είναι σπουδαίοι βιότοποι για τις νυχτερίδες καθώς εκεί συναντάμε το 1/3 του συνόλου των νυχτερίδων της Ελλάδας.

Υπάρχουν και είδη όπως το Pipistrellus kuhlii και το Pipistrellus pipistrellus, που έχουν συνηθίσει την ανθρώπινη παρουσία και γι αυτό επιλέγουν να ζουν σε σημεία όπου κοντά υπάρχουν άνθρωποι, κάτω από γεφύρια, εξωκκλήσια, χαλάσματα σπιτιών.

 Κάποιες νυχτερίδες φωλιάζουν ακόμα και σε κατοικίες γιατί δίπλα τους υπάρχουν λάμπες φωτισμού, όπου συγκεντρώνονται έντομα, κήποι με δέντρα, ρυάκια κτλ 

Στο εξωτερικό, στον Αμαζόνιο, στην Αυστραλία κ.α, ενδημεί και ένα είδος νυχτερίδας βαμπίρ, που δαγκώνει τα θύματα του, ανάμεσα τους και ανθρώπους και μετά γλύφει το αίμα τους. Όμως αυτό δεν υπάρχει περίπτωση να το συναντήσουμε στην Κρήτη. 

Εξάλλου κι εκεί όπου παρατηρείται σχετίζεται με την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος όπου κυνηγούν την τροφή τους οι συγκεκριμένες  νυχτερίδες , δηλαδή πουλιά και μικρά ζώα. Μη βρίσκοντας αυτά τα είδη οι νυχτερίδες στράφηκαν στους ανθρώπους.

Ο φόβος για τις νυχτερίδες καλλιεργήθηκε από το Μεσαίωνα, πριν καν ανακαλυφθεί το είδος βαμπίρ, καθώς τότε μέσα στο πλαίσιο των δεισιδαιμονιών που είχαν αναπτυχθεί είχαν συνδέσει τις νυχτερίδες με τη μαγεία. 

Μάλιστα το αίμα της το χρησιμοποιούσαν ως φάρμακο για να διώχνουν μάγισσες και δαίμονες. 

Στη συνέχεια ήλθε ο κινηματογράφος που έδωσε δαιμονική και τρομακτική μορφή σε αυτό το ζώο, που στην πραγματικότητα όχι μόνο είναι άκακο αλλά και πολύ χρήσιμο για τον άνθρωπο. 

(Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από το προσωπικό αρχείο του Νίκου Μάνεση )