Ο Ναός του Αγίου Πνεύματος με το οικόσημο των Venier, που έγινε τέμενος και σώθηκε

 Απέναντι από τον εγκαταλελειμμένο πια οικισμό του Αξεντίου, μεταξύ Αγίας Βαρβάρας, Πιρνουνιανών και Αγίου Θωμά, βρίσκεται ο ναός του Αγίου Πνεύματος. 

Σε αντίθεση με το ναό του Αγίου Αυξεντίου, που βρίσκεται μέσα στον οικισμό που τούρκεψε και καταστράφηκε ολοσχερώς, εκείνος του Αγίου Πνεύματος διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση.

Αιτία για τη διάσωση του λέγεται, πως είναι το ότι μετατράπηκε σε τζαμί για να καλύψει τις ανάγκες των κατοίκων του Αξεντίου, όταν αλλαξοπίστησαν και έγιναν όλοι τους, μέχρι και ο ιερέας του χωριού, μουσουλμάνοι.

Ο Στέφανος Ξανθουδίδης, αναφέρει πως το Άγιο Πνεύμα πράγματι μετατράπηκε σε μουσουλμανικό Τέμενος και παρέμεινε τέτοιο ως το 1898, που αποχώρησαν οι Τούρκοι από το νησί μας.
  

Ο ναός του Αγίου Πνεύματος πιθανότατα να έχει χτιστεί από την οικογένεια Venier.

Μάλιστα πάνω στο κωδωνοστάσιο του ναού υπάρχει το οικόσημο της με τα αρχικά R.V. και τη χρονολογία 1568.

Στη γιορτή του Αγίου Αυξεντίου τελείται Θεία Λειτουργία στον ναό του Αγίου Πνεύματος

Έτσι εκτιμάται πως περί τον 16^ο αιώνα χτίστηκε ο ναός, ο οποίος προ ετών συντηρήθηκε από την αρχαιολογική υπηρεσία και γιορτάζεται από κοινού από την Αγία Βαρβάρα, τη Μεγάλη Βρύση, τα Πιρουνιανά και τον Άγιο Θωμά, που υπέφεραν εξαιτίας των μουσουλμάνων του Αξεντίου.

Εικάζεται πάντως πως τα αγκωνάρια, που έχουν χρησιμοποιηθεί για να χτιστεί το Άγιο Πνεύμα, λόγω του ότι το μέγεθος τους είναι πολύ μεγαλύτερο από εκείνο που χρειάζεται για έναν τέτοιων διαστάσεων ναό, μεταφέρθηκαν από τη γκρεμισμένη μεγάλη Βασιλική που υπήρχε στο δρόμο προς τον Άγιο Θωμά. 

Η μεγάλη αυτή Βασιλική καταστράφηκε από σεισμό και το οικοδομικό υλικό της έγινε πρώτη ύλη για να χτιστεί το Άγιο Πνεύμα αλλά και άλλοι ναοί στην περιοχή.

Τα αγκωνάρια του ναού πράγματι μοιάζουν υπερμεγέθη για τις διαστάσεις του 

Μάλιστα όλη η περιοχή από το Μουλιανό Πόρο εως και την Καρδιώτισσα είχε ονομαστεί Αγιοφάραγγο της κεντρικής Κρήτης καθώς φιλοξενούσε 63 ναούς του 14^ου, 15^ου και 16^ου αιώνα. 

Δείτε επίσης:

Αξέντι: Εκεί όπου τούρκεψε μέχρι κι ο παπάς-Έμεινε στην ιστορία για τη σκληρότητα των κατοίκων του