Η από Ενετοκρατίας Ιερά Μονή Αρετίου στο Μεραμπέλο

Είναι ένα μοναστήρι κόσμημα, τόσο από μακριά όσο και από κοντά. Η φρουριακή όψη του σε ένα τοπίο άγριο, κοντά στο Καρύδι Νεάπολης, εντυπωσιάζει ενώ η πολύ καλή αναστηλωτική δουλειά που έχει γίνει στο εσωτερικό του δεν μπορεί να μείνει απαρατήρητη.

 Η μονή Αρετίου, για την οποία ο λόγος, ιδρύθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα από τον  ευγενή τιμαριούχο Μάρκο Παπαδόπουλο, που της αφιέρωσε μεγάλη περιουσία, (αγρούς 40 μουζουριών) ικανή να θρέψει 12 μοναχούς.

Την ακμή της, κατά τον 17ο αιώνα, βεβαιώνουν τα νοταριακά έγγραφα τα οποία αναφέρονται σε πλήθος συναλλαγών της με άλλα μοναστήρια και ιδιώτες.

Παρά την καταστροφή της από τους Τούρκους, στην επανάσταση του 1821, συνέχισε τη λειτουργία της, ανακαινίζοντας στα τέλη του 19ου αιώνα  μέρος των κτισμάτων της, έως το 1930 οπότε κρίνεται διαλυτέα. Μια ακόμα καταστροφή έρχεται στη Μονή επί Γερμανικής Κατοχής. Ωστόσο το 1955-56 η Μονή επανιδρύεται και τη δεκαετία του 1990 αναστηλώνεται στο σύνολό της.

Το Καθολικό της Μονής, ο ναός της Αγίας Τριάδας

Λόγω του κεκλιμένου εδάφους το κτηριακό συγκρότημα της Μονής αναπτύσσεται κλιμακωτά και διαρθρώνεται γύρω από δύο αυλές. Γύρω από τη μικρότερη, τη νότια, όπου βρίσκεται και η κύρια είσοδος, αναπτύσσονται οι εργαστηριακοί και βοηθητικοί χώροι, όπως το ελαιοτριβείο, το πατητήρι και οι στάβλοι.

 Στην κεντρική αυλή βρίσκεται το μεγάλο καθολικό αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα, που ανακαινίστηκε το 1880-81, και το παρεκκλήσι του Αγίου Λαζάρου, πιθανόν ταφικού χαρακτήρα.

Το παρεκκλήσι του Αγίου Λαζάρου, το μοναδικό στην Κρήτη αφιερωμένο στον Άγιο Λάζαρο

Γύρω από το καθολικό σε διώροφα κτίσματα στεγάζονται τα κελιά και οι υπόλοιποι κύριοι χώροι της μονής.

Στο καθολικό της Αγίας Τριάδας διασώζονται αξιόλογες εικόνες της Κρητικής Σχολής, του 17ου αιώνα, με σημαντικότερες την Αγία Τριάδα, την Κυρία των Αγγέλων και την Πεντηκοστή, οι οποίες φιλοτεχνήθηκαν από το χέρι του ίδιου ανώνυμου ζωγράφου ενώ εντυπωσιακό είναι το ξυλόγλυπτο επίχρυσο τέμπλο. Το κωδωνοστάσιο του Ναού αναγράφει στην καμπάνα του την ημερομηνία 1618 ενώ η είσοδος του την ημερομηνία 1881.

Για το όνομα της Μονής Αρετίου έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες. Η μια εξ αυτών μας λέει πως ο κτήτορας της είχε μια αδελφή με το όνομα Αρετή που πέθανε πρόωρα κι έτσι έδωσε το όνομα της στο Μοναστήρι. Άλλη εκδοχή είναι πως πήρε το όνομα της από τον πρώτο οικιστή στην περιοχή. Μια τρίτη συσχετίζει το όνομα της με τοπωνύμιο 

Στον περίβολο της Μονής ξεκινώντας από το μικρό νεκροταφείο μετρά κανείς 12 τεράστια κυπαρίσσια όσα και οι Απόστολοι. Επίσης λίγο πριν ανηφορίσει κανείς προς την είσοδο της Μονής αντικρύζει μια τεράστια παλιά στέρνα με ένα αιωνόβιο κυπαρρίσι που μαρτυρούν πως άλλοτε  υπήρχαν στην περιοχή αρκετές καλλιέργειες. Σήμερα στη Μονή Αρετίου ζεί ένας μόνο καλόγερος