Μέγαρο Φυτάκη: Μια Ιστορία πολλών αστέρων

Δεκαετία 1920

 

Το πρώτο πράγμα που αντικρίζουν όσοι επισκέπτονται το Ηράκλειο, δια θαλάσσης, είναι το περίφημο Μέγαρο Φυτάκη. Πολυτελέστατο ξενοδοχείο σήμερα με μια μακρά ιστορία στενά συνδεδεμένη με την οικονομική και κοινωνική ζωή αυτής της πόλης.

Για πολλά χρόνια ερείπιο, το Μέγαρο δεν θύμιζε σε τίποτα την περίοδο ακμής του, κατά τη  δεκαετία του 1930, οπότε ήταν  το κέντρο της πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής και πνευματικής ζωής του Ηρακλείου και ολόκληρου του νομού.

Το Μέγαρο το 1921

Κτίσθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1920, από την Εμπορική Εταιρεία Φυτάκη-Κασαπάκη, αντικείμενο της οποίας ήταν η εμπορία των κίτρων που ήταν τότε σε ακμή.

 Θεμελιώθηκε επάνω στα ενετικά τείχη της πόλης, στο σημείο με την ονομασία Cortina Dei Consiglieri.

Μοιάζει σήμερα τόσο παράξενο όμως η παραλία έφθανε ως το Μέγαρο Φυτάκη

Τη δεκαετία αυτή, η παραλία μπροστά από το Μέγαρο  χρησιμοποιείτο για τα θαλάσσια μπάνια, τολμηρών Ηρακλειωτών.

Μπροστά από το θαλάσσιο χώρο του Μεγάρου, σε κάποια απόσταση, προεξείχε ο σκελετός τουρκικού πλοίου. Όποιος κατόρθωνε να φτάσει κολυμπώντας ως εκεί, εθεωρείτο τότε δεινός κολυμβητής.

Ο κατασκευαζόμενος λιμενοβραχίονας, με τον καιρό άλλαξε την κατεύθυνση του κυματισμού προς όφελος του Μεγάρου. 

Εκεί στην αμμουδιά οι ιδιοκτήτες του είχαν εγκαταστήσει υπαίθρια τη βιομηχανία τους. Σωροί κίτρων και ξύλινα βαρέλια ανοικτά από το επάνω μέρος.

Το Μέγαρο τη δεκαετία του 1930

Ένας εργάτης «κόφτης», δεξιοτέχνης, κρατώντας το κίτρο στο αριστερό του χέρι, το έκοβε σε δύο ίσα μέρη, με κοφτερό μαχαίρι, χωρίς κίνδυνο κοψίματος ή τραυματισμού του χεριού του και το πετούσε μέσα στο βαρέλι. Όταν αυτό γέμιζε, έριχνε μέσα θαλάσσιο νερό ενισχύοντας το και με αλάτι.

Μετά την υποτυπώδη αυτή βιομηχανική επεξεργασία έστελναν τα κίτρα κυρίως στην Αγγλία για την τελική επεξεργασία και παρασκευή του γλυκού, με το οποίο οι Άγγλοι κατά τις γιορτές των Χριστουγέννων παρασκευάζουν την πατροπαράδοτη πουτίγκα.

Ο ένας εκ των δύο κιτρέμπορων, ο Φυτάκης αρχικά ασχολούνταν με το εμπόριο των φρούτων και των λαχανικών ως εμπορομανάβης και αργότερα μετεπήδησε στο κιτρεμπόριο.

Δεκαετία 1970

Το κίτρο είχε μεγάλη ζήτηση από το εξωτερικό και η τιμή του διαρκώς ανέβαινε όχι μόνο από μέρα σε μέρα, αλλά και μέσα στην ίδια μέρα. 

Η τιμή του είχε ξεπεράσει τις 28-30 δρχ. η οκά, όταν το ημερομίσθιο ήταν 20-25 δρχ. με αυτόν τον τρόπο απεκόμισαν μεγάλα κέρδη και αποφάσισαν να τα επενδύσουν στην ανοικοδόμηση του Μεγάρου.

Η σκέψη τους να ιδρύσουν βιομηχανία τελικής επεξεργασίας και παραγωγής του γλυκού-κίτρου, αποτέλεσε και την αρχή της πτώσης τους.

Οι βιομηχανίες του εξωτερικού μποϋκοτάρισαν το κρητικό κίτρο και το προμηθεύονταν μόνο από την Κορσική. Το πλέον αξιόλογο κέντρο παραγωγής κίτρου ήταν ο Δήμος Λαγκάδος και ιδίως τα χωριά Αβδού, Ποταμιές, Γωνιές και Σφεντήλι. 

Όλη αυτή η περιοχή κατά τη δεκαετία του 1920 έζησε στιγμές μεγάλης ευημερίας. Όμως όπως συμβαίνει πάντα στην ανθρώπινη ζωή, την ευημερία διαδέχεται η ανέχεια. Έτσι και τότε στο τέλος της δεκαετίας αυτής μία ανίατη ασθένεια του δέντρου της κιτριάς, η φυλλοξήρα, ο καρκίνος της κιτριάς, θέρισε την περιοχή και την εξαφάνισε κυριολεκτικά.

Τη δεκαετία του  1930 το  Μέγαρο ήταν ένα μεγαλοπρεπές κτίριο. Διέμεναν σε αυτό όλες οι ευημερούσες Ηρακλειώτικες οικογένειες.

 Στον ισόγειο χώρο στεγαζόταν η Λέσχη Ηρακλείου, όπου μαζευόταν όλο το ακμάζον Ηράκλειο, οι εκπρόσωποι των βουλευτών και οι εμπορικοί οίκοι, οι οποίοι κατεύθυναν την οικονομία του τόπου.

 Κάθε Σάββατο διοργάνωναν χορούς, κοσμικές συγκεντρώσεις και φιλανθρωπικές βραδιές και για την χορευτική παιδεία των Ηρακλειωτών μεριμνούσε το χοροδιδασκαλείο Τριανταφυλλάκη, που λειτουργούσε και αυτό στον ισόγειο χώρο του κτιρίου.

Μέσα στη γερμανική κατοχή η Λέσχη Ηρακλείου Θεοτοκόπουλος στέγασε στους χώρους της τη Νομαρχία Ηρακλείου. 

Κατά το τέλος της κατοχής, μία γερμανική νηοπομπή η οποία έπλεε στην Κρήτη με κατεύθυνση την Αφρική, αποτέλεσε στόχο αγγλικού βομβαρδιστικού σμήνους και διαλύθηκε. 

Ένα από τα πλοία φορτωμένο με πολεμικό υλικό, χτυπημένο, κατέφυγε στο λιμάνι του Ηρακλείου. Η έκρηξη που επακολούθησε έπληξε σοβαρά μαζί με τα άλλα και το Μέγαρο.

Όμως στο σύνολο τους οι άνθρωποι που έγραψαν την ιστορία του Μεγάρου έφυγαν όπως έφυγε μαζί τους και η δόξα του. 

Σήμερα χαρακτηρίζεται ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Το μοναδικό για το Ηράκλειο και ολόκληρη την Κρήτη οικοδόμημα, ανακαινίστηκε ριζικά και μεταμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια  σ’ ένα πολυτελέστατο Ξενοδοχείο.

Στη σελίδα Οδυσσέας, του Υπουργείου Πολιτισμού, διαβάζουμε για το Μέγαρο Φυτάκη:  Είναι το πρώτο πολυώροφο κτήριο στην πόλη με διαμερίσματα κατοικιών, κτισμένο στα 1926-1930, με αξιόλογα νεοκλασικά στοιχεία στις όψεις.

 Αποτελεί αντιπροσωπευτικό παράδειγμα πολυκατοικίας της περιόδου του μεσοπολέμου και σημείο αναφοράς για την πολεοδομική εξέλιξη του Ηρακλείου. Αποτελείται από ισόγειο και τέσσερις ορόφους. Η φέρουσα κατασκευή του κτιρίου είναι από οπλισμένο σκυρόδεμα. 

Το Μέγαρο Φυτάκη σήμερα

Τα νεοκλασικίζοντα εξωτερικά μορφολογικά στοιχεία (αρχιτεκτονικές προεξοχές, γείσα, πεσσοί, κιγκλιδώματα εισόδων και εξωστών) και η σχέση των ανοιγμάτων στις όψεις συνθέτουν ένα μοναδικό στην πόλη του Ηρακλείου αρχιτεκτόνημα. 

Μοναδικές στις λεπτομέρειές του είναι οι ξύλινες εξώπορτες των καταστημάτων στο ισόγειο οι οποίες είναι διακοσμημένες με ψευδοπαραστάσεις με ραβδώσεις και χειροποίητα σκαλίσματα. Στο εσωτερικό του κτηρίου υπάρχουν δύο μεγάλοι φωταγωγοί. 

Οι περισσότεροι εσωτερικοί μη φέροντες τοίχοι έχουν κατεδαφισθεί, όμως η στατική του επάρκεια είναι σε πολύ καλή κατάσταση. 'Ολα τα παραπάνω στοιχεία συνθέτουν την έννοια του έργου τέχνης και του ιστορικού διατηρητέου μνημείου

Πηγές: gdmmegaron και Υπουργείο Πολιτισμού