Μικρό οδοιπορικό στο Καμινάκι Οροπεδίου με τη Γριά Βρύση, τους νερόμυλους και την Αγία Παρασκευή του

Το Καμινάκι, στο Οροπέδιο του Λασιθίου, είναι ένα όμορφο, πράσινο και ζωντανό χωριό με μακρά ιστορία, αν κρίνουμε από το γεγονός του ότι την πρώτη αναφορά σε αυτό τη συναντάμε στην απογραφή του Καστροφύλακα, το 1583, και μάλιστα ως μετόχι Καμινάκι του Fauro - Fabro, δηλαδή του σιδηρουργού.

Από εκεί, από ένα μικρό δηλαδή καμίνι σιδηρουργού, πήρε το όνομα του το χωριό, το οποίο είχε την τύχη κατά το παρελθόν να διαθέτει πολύ νερό. Το μαρτυρά η Γριά Βρύση αλλά και τα λείψανα των τριών νερόμυλων που υπάρχουν σε κοντινή απόσταση από τη βρύση.

Η μαρμάρινη παλιά επιγραφή που μας δίνει την ηλικία της Γριάς Βρύσης

Το ότι η Γριά Βρύση είναι μια πολύ παλιά βρύση δεν χρειάζεται κανείς να είναι ειδικός για να το καταλάβει. Και μόνο το όνομα της, ακόμα κι αν δεν δεις τη μαρμάρινη επιγραφή που γράφει «ΔΑΠΑΝΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ 1890» παραπέμπει σε μια κατασκευή του μακρινού παρελθόντος.

Δεν αποκλείεται μάλιστα στο σημείο να προϋπήρχε, του 1890, βρύση, (σίγουρα υπήρχε πηγή) που να διαμορφώθηκε έτσι ώστε να γίνει η πηγή της ζωής για τους κατοίκους της περιοχής και τα μετέπειτα χρόνια.

Μάλιστα το χτίσιμο της λέγεται, πως βάφτηκε από το αίμα ενός άτυχου ανθρώπου, με το επώνυμο Μπαριτάκης, τον οποίο σκότωσε μια μεγάλη πέτρα που κατρακύλησε από ψηλά, κατά τις εργασίες που εκτελούνταν στο σημείο.

Όπως σε όλα τα χωριά έτσι κι εδώ η βρύση λειτούργησε όχι μόνο ως πηγή της οικονομικής ζωής αλλά και της κοινωνικής ζωής του χωριού. Οι κάτοικοι με τις στάμνες τους πήγαιναν κι έρχονταν στη Γριά Βρύση για να πάρουν το νερό για τις ανάγκες των σπιτιών τους ενώ εκεί γινόταν και το πλύσιμο των ρούχων, από τις γυναίκες του Καμινακίου.

Το υπόλοιπο νερό πήγαινε σε στέρνες κι από εκεί οι αγρότες, με βάση ονομαστικές καταστάσεις, πότιζαν τις καλλιέργειες τους. Βλέπετε στο παρελθόν υπήρχε οργάνωση και τάξη ακόμα και σ αυτό, κάτι που στην πορεία των ετών το χάσαμε και φτάσαμε σήμερα, που οι καιρικές συνθήκες άλλαξαν και το νερό είναι λιγοστό, να κινδυνεύουμε να πούμε το νερό νεράκι.

Η Αγία Παρασκευή χτισμένη σε ένα ειδυλλιακό σημείο, γεμάτο δέντρα

Σε πολύ κοντινή απόσταση από τη Γριά Βρύση βρίσκεται ο ναός της Αγίας Παρασκευής, της πολιούχου του Καμινακίου, που ήταν χτισμένη στη θέση παλιού μοναστηριού των τελών του 15^ου με αρχές του 16^ου αιώνα . Παλιά συμβόλαια και διαθήκες μαρτυρούν την παρουσία στο σημείο Μονής.

Η επιγραφή στην είσοδο του Ναού

1910 γράφει στο καμπαναριό της Αγίας Παρασκευής

Πάνω στην πόρτα της ξεχωρίζει η επιγραφή 1820. Στο εσωτερικό του ναού βρίσκουμε μια εικόνα που, λένε οι παλιοί πως δεν έφευγε ποτέ από το χωριό τους κι όταν έκαναν λιτανείες κι έφθαναν σε σημείο, που όριζε τα όρια του Καμινακίου, η εικόνα δεν προχωρούσε να πάει παρακάτω.

Σχεδόν πενήντα μέτρα μακριά από την εκκλησία διακρίνονται τα λείψανα δύο, εκ των τριών νερόμυλων που λειτουργούσαν δεκαετίες πριν για το άλεσμα σιτηρών, αξιοποιώντας το πολύτιμο και πολύ νερό του χωριού.

Ανάμεσα στα χαλάσματα τους η καταβόθρα του νερού, η στέρνα και τα πετρόχτιστα αυλάκια που οδηγούσαν το νερό στους μύλους .

Στο μέσο της διαδρομής προς Αβρακόντε είναι χτισμένο το τυροκομείο της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Λασιθίου, μια υποδομή που κατάφερε να στηρίξει οικονομικά τον τόπο και να αναδείξει τα ποιοτικά τυροκομικά προϊόντα του Οροπεδίου.

Όταν κατασκευάζονταν μάλιστα υπήρξε συμφωνία για χρήση στις εγκαταστάσεις του για περίοδο 25 ετών του νερού της Γριάς Βρύσης

Μέσω αυτού του πέτρινου αυλακιού οδηγούνταν το νερό με ορμή στο μηχανισμό του νερόμυλου

Για την ιστορία ν αναφέρουμε πως από το Καμινάκι είχε περάσει το Φεβρουάριο του 1903 ο ύπατος αρμοστής της Κρήτης, Πρίγκιπας Γεώργιος.

Όλοι οι κάτοικοι από τα γύρω χωριά είχαν συγκεντρωθεί εκεί για να τον υποδεχτούν και μάλιστα έκαναν ολονύχτιο αγώνα για να κρατήσουν ανοικτό το δρόμο από το χιόνι ώστε να μη ματαιωθεί η επίσκεψη.