Το μεγαλύτερο και εντυπωσιακότερο συγκρότημα παλιών πατητηριών διατηρείται στο Καταλαγάρι

  

 

Νότια του Καταλαγαρίου διασώζεται ένα από τα μεγαλύτερα συγκροτήματα παλιών πατητηριών, λαξευμένων πάνω σε βράχους, αποτελούμενο από τουλάχιστον πέντε βάσεις πατητηριών και δέκα υπολήνια, όπου έτρεχε και συγκεντρώνονταν ο μούστος.

Το μόνο πατητήρι του συγκροτήματος που διατηρεί τμήμα των τοίχων του

Τα πατητήρια αυτά βρίσκονται ακριβώς απέναντι από το ύψωμα Κάστελλος, όπου διασώζονται τα ερείπια του φρουρίου της Παλιόχωρας ή Castello del Corner ή καστέλο των Κορνάρων.

Στο βάθος το φρούριο των Κορνάρων

Οι επιφάνειες όπου πατούσαν τα σταφύλια είχαν λαξευθεί και είχαν γίνει σαγρέ για να μην γλιστρούν 

Το φρούριο αυτό ήταν έδρα τοπικού φεουδάρχη, που είχε τον έλεγχο όλων των αγροτικών καλλιεργειών της περιοχής, με τις σημαντικότερες να είναι αμπέλια, γι αυτό και τα πολλά πατητήρια. 

Μάλιστα η παράδοση θέλει το συγκεκριμένο φεουδάρχη όταν είδε τις κακές διαθέσεις άλλου φεουδάρχη προς εκείνον να τον απειλεί πως αν επιτεθεί θα τον πνίξει στο κρασί.

Σύμφωνα με το Στέλιο Μανωλιούδη και όσα αναφέρει στο βιβλίο του "Οίνου διαδρομές στα πολιτιστικά τοπία και το μαλβαζία της Κρήτης" , οι διαστάσεις στα πατητήρια του Καταλαγαρίου κυμαίνονται από 4.40Χ 4.30 μέτρα έως 3.60Χ3.60 μέτρα ενώ τα υπολήνια είναι μικρότερα .

Είναι πολύ χαρακτηριστικό το γεγονός πως έχουν διαμορφώσει έτσι την επιφάνεια των πατητηριών, με λάξευση, έτσι ώστε εκείνοι που πατούσαν τα σταφύλια να μην γλιστρούν και ταυτόχρονα να μην γλιστρούν τα σταφύλια και οι ρόγες τους προκειμένου το πάτημα τους να είναι πιο αποτελεσματικό.

Στη βόρεια πλευρά του συγκροτήματος σώζεται και τμήμα των τοίχων, ενός εκ των πατητηριών, και πλησίον αυτού ξεχωρίζουν λαξεύσεις που μαρτυρούν πως ενδεχομένως, πριν δημιουργηθούν εκεί τα πατητήρια, να υπήρχε λατομείο ή έγινε λατόμευση υλικού για να φτιαχτούν τα πατητήρια.

Ως προς τη χρονολόγηση αυτού του συγκροτήματος ακριβείς πληροφορίες δεν υπάρχουν. Σίγουρα υπήρχε επί Ενετοκρατίας, πράγμα που επιβεβαίωσαν τμήματα αγγείων που βρέθηκαν στην περιοχή, ωστόσο τίποτα δεν αποκλείει την προγενέστερη κατασκευή και χρήση τους.

Σημάδια λατόμευσης πάνω στους βράχους όπου βρίσκονται τα πατητήρια 

Ανάμεσα στα πατητήρια κι αυτό το σημείο με άγνωστη χρήση. Περιβάλλεται από μικρές στρογγυλές λαξεύσεις, μια εκ των οποίων είχε μικρό αυλάκι με ροή προς το ορθογώνιο μεγάλο λάξευμα. Να ήταν σημείο όπου λάμβανε χώρα κάποια τελετουργία;

(Με πληροφορίες από το βιβλίο ΟΙΝΟΥΔΙΑΔΡΟΜΕΣ-Στα πολιτιστικά τοπία και το μαλβαζία της Κρήτης του Στέλιου Μανωλιούδη)