Ο μονογαμικός άρκαλος που φτιάχνει λαγούμια με ξεχωριστό αποχωρητήριο και εξόδους κινδύνου

 

Στην Κρήτη τον λέμε άρκαλο αλλά η κοινή ονομασία του είναι ασβός.

Ο κρητικός άρκαλος ,meles meles arcalus, αποτελεί ενδημικό υποείδος του κοινού ασβού.

Η φήμη του και τα όσα του καταλογίζουν ξεπερνά το μπόι του και φαντάζει στο μυαλό ανθρώπων, που δεν τον έχουν δει ποτέ, ως ένα φοβερό και τρομερό σαρκοφάγο θηλαστικό.

Στην πραγματικότητα μπορεί να φάει από λαγούς και κουνέλια μέχρι ρίζες ωστόσο είναι άκακο για τον άνθρωπο και παρότι θεωρείται ένα «ανόητο» ζώο, που μάλιστα σε περιοχές της Κρήτης το όνομα του χρησιμοποιείται όταν κάποιος θέλει να θίξει την ευστροφία κάποιου άλλου, στην πραγματικότητα και μέσα από τον τρόπο που ζει αποδεικνύει πως δεν είναι και τόσο.

Λαγούμι αρκάλου στο φαράγγι στις Σαϊτούρες Ρεθύμνου

Για παράδειγμα οι άρκαλοι δημιουργούν για να ζήσουν λαγούμια με μια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική που επιτρέπει τη φιλοξενία σε αυτά πολλών οικογενειών, με τα δικά τους όμως ιδιωτικά οικογενειακά περάσματα και θαλάμους φωλιάσματος. 

Μπορούν εκεί να έχουν μέχρι και πενήντα εξόδους και κάποιες εξ αυτών τις χρησιμοποιούν μόνο για περίπτωση έκτακτης ανάγκης ή για παιχνίδι.

Λαγούμι στο ίδιο φαράγγι 

Τα λαγούμια τους περνούν από γενιά σε γενιά ενώ παρά τη φήμη τους πως είναι ζώα που βρωμάνε αγαπούν πολύ την καθαριότητα. 

Τις ηλιόλουστες μέρες του χειμώνα βγάζουν τα στρωσίδια τους (άχυρα και άλλα υλικά) έξω από το λαγούμι και τα μεταφέρουν ξανά μέσα το απόγευμα ενώ έχουν φτιάξει και χρησιμοποιούν, για να αφοδεύουν, αποχωρητήρια κοντά στις φωλιές τους .

Οι ασβοί είναι μονογαμικά όντα και ζευγαρώνουν με  τον ίδιο σύντροφο για όλη του τη ζωή.

Το βάρος  ενός αρκάλου μπορεί να φτάσει και τα 20 κιλά ενώ κινείται και κυνηγά τη νύχτα. Το βάδισμα του είναι αργό γι αυτό δυστυχώς στους δρόμους βλέπουμε νεκρά ζώα αυτού του είδους πολύ συχνά, ίσως και συχνότερα απ ότι τα βλέπουμε ζωντανά.

Επειδή θεωρείται πως προκαλεί ζημιές στις καλλιέργειες οι αγρότες το κυνηγούν για να το σκοτώσουν ενώ κινδυνεύει κι επειδή το τρίχωμα του είναι εξαιρετικό για την κατασκευή πινέλων.

Υπάρχει και μια χαρακτηριστική φράση που χρησιμοποιείται στην Κρήτη ως απειλή προς τρίτο "θα σου κάνω τον άρκαλο" η οποία ουσιαστικά σημαίνει θα σου επιτεθώ άγρια. Θέλει να δείξει όχι πως ο άρκαλος είναι επιθετικό ζώο αλλά τις επιθέσεις που ως είδος δεχόταν ο άρκαλος, κατά το παρελθόν, όταν οι άνθρωποι το κυνηγούσαν ευρέως για τη γούνα του. 

Του έκλειναν τις τρύπες από το λαγούμι του για να το παγιδεύσουν και όταν έβγαινε έξω το περίμεναν με στειλιάρια , κατσούνες κι άλλα τέτοια αντικείμενα και το χτυπούσαν μέχρι θανάτου, φροντίζοντας να μην καταστρέψουν τη γούνα του, γι αυτό άλλωστε και δεν χρησιμοποιούσαν γι αυτό το σκοπό μαχαίρι ή άλλο αιχμηρό αντικείμενο. 

Η σχέση του αρκάλου με το Αρκαλοχώρι

Για την ιστορία πάντως να πούμε πως ο άρκαλος δεν έχει ουδεμία σχέση με την κομώπολη Αρκαλοχώρι του Δήμου Μινώα Πεδιάδος. Θεωρούνταν κατά το παρελθόν πως ο τόπος αυτός πήρε το όνομα του εξαιτίας της παρουσίας εκεί πολλών αρκάλων. 

Στην πραγματικότητα όμως η προέλευση της ονομασίας του πρέπει να  αναζητηθεί στη σχέση της περιοχής με τον Αρκολέοντα, ένα από τα 12 ή περισσότερα αρχοντόπουλα, που θέλει η παράδοση να ήλθαν στην Κρήτη, κατά τη δεύτερη βυζαντινή περίοδο για να εδραιωθεί η βυζαντινή παρουσία στο νησί.