Σαϊτούρες: ένας μικρός παράδεισος σε απόσταση 18 χιλιομέτρων από το Ρέθυμνο

Οι Σαϊτούρες είναι ένας όμορφος οικισμός του Ρεθύμνου που παρότι διαθέτει απίστευτη φυσική ομορφιά και βενετσιάνικο παρελθόν, τα οποία θα μπορούσαν να στηρίξουν μια ήπια τουριστική ανάπτυξη, είναι ξεχασμένος και αφημένος στο περιθώριο.

Βέβαια αυτό κατ’ ανάγκην δεν είναι κακό αφού έτσι το χωριό διατηρεί την αυθεντικότητα του και εξασφαλίζει μια πολύ ήρεμη ζωή στους λιγοστούς, περίπου 60 μόνιμους σήμερα, κατοίκους του.

Ωστόσο μοιάζει οι άνθρωποι αυτοί να θέλουν μια μικρή ώθηση, να δουν ξανά να ζωντανεύει το χωριό τους, κι ευτυχώς η φύση και οι πρόγονοι τους, τους φιλοδώρησαν με όλα εκείνα τα καλά που μπορούν να κάνουν σήμερα τις Σαϊτούρες, προορισμό για φυσιολατρικό και όχι μόνο τουρισμό.

Την ονομασία του λένε οι ντόπιοι πως το χωριό την οφείλει στο σχήμα του, που μοιάζει με σαΐτα.

Στις Σαϊτούρες υπάρχουν τουλάχιστον 12 ναοί, στην πλειοψηφία τους βενετσιάνικοι, δεκάδες λαξευτά στους βράχους πατητήρια, πολλά αλώνια των προηγούμενων δεκαετιών, μικρά σπήλαια, ένα μοναδικής βλάστησης φαράγγι με ένα μικρό ποταμάκι να το διασχίζει, μια παλιά βρύση που έφερε αραβική επιγραφή και πολλά άλλα, που μαρτυρούν ένα ακμαίο παρελθόν.

Εξάλλου γεωγραφικά αν δει κανείς την έκταση του χωριού θα καταλάβει πως παλιότερα ήταν ένα μεγάλο και πολύ ζωντανό χωριό, που δυστυχώς με την πάροδο των ετών είχε την τύχη των περισσότερων χωριών στην ενδοχώρα της Κρήτης.

Την πρώτη αναφορά στις Σαϊτούρες την βρίσκουμε στις βενετσιάνικες απογραφές του Μπαρότζι, το 1577, και του Καστροφύλακα, το 1583.

Σήμερα στην κεντρική πλατεία του χωριού δεσπόζει ο μεγάλος ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, που λέγεται πως έφερε όμορφες τοιχογραφίες, οι οποίες δεν διατηρήθηκαν καθώς ο εν λόγω ναός μετατράπηκε σε τζαμί, επί Τουρκοκρατίας κι έκτοτε υπέστη πολλές ανακατασκευές.

Λίγα μέτρα πιο κάτω, στην είσοδο στο χωριό, βλέπουμε τον αφιερωμένο στην Γέννηση της Παναγιάς ναό, που αποτελούσε μάλλον μετόχι της Ιεράς Μονής του Προφήτη Ηλία στα Ρούστικα.

Είναι ένας μικρός ναός γεμάτος τοιχογραφίες, δυστυχώς σε κακή κατάσταση, που εικονογραφήθηκε από ντόπιο καλλιτέχνη, στις αρχές του 14ου αιώνα, κατ’ άλλους το 12ο αιώνα.

Βενετσιάνικος είναι και ο ναός του Αγίου Γεωργίου, στην άλλη άκρη του χωριού, ενώ άλλοι σημαντικοί ναοί στις Σαϊτούρες είναι του Αγίου Νικολάου, που χτίστηκε το 1285, ο Άγιος Αντώνιος, ο δίκλιτος ναός των Αγίων Σαράντα και Αγίου Πνεύματος, λίγο πριν το τέλος του Καρανταλιώτικου Φαραγιού, η Αγία Παρασκευή, ο παλιός ναός του Σωτήρος Χριστού, που έχει ανακαινισθεί, ο Άγιος Ευμένιος κ.α.

Διόλου τυχαίο στις Σαϊτούρες γεννήθηκε ένας από τους σημαντικότερους μάστορες, που έφτιαχνε καμπαναριά και άλλα έργα σε εκκλησίες του νησιού μας,ο Κωστής Καψαλάκης, πού έζησε τέλη του 1800 μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 1900.

Στην περιοχή Καρανταλέ απλώνεται ένα πανέμορφο φαράγγι, του οποίου η έντονη βλάστηση καθιστά αρκετά δύσκολη σήμερα τη διάσχιση του.

Ωστόσο το περπάτημα σε αυτό είναι μια μοναδική εμπειρία καθώς τα γιγαντιαία δέντρα του αλλά και η χαμηλή βλάστηση του δημιουργούν ένα παραδεισένιο σκηνικό.

Στη διαδρομή συναντά κανείς παλιά ασεβστοκάμινα, το ξωκλήσι των Αγίων Σαράντα και Αγίου Πνεύματος αλλά και τα απομεινάρια ενός νερόμυλου και το πετρόκτιστο (απο το 1955) πλυσταριό, όπου έπλεναν οι γυναίκες του χωριού.

Ανάμεσα στις Σαϊτούρες και στον οικισμό Άνω Μαλάκι βρίσκεται το Φραγγιόλι, ένα μικρό σπήλαιο με σταλακτίτες και σταλαγμίτες.

Ο θρύλος αναφέρει ότι τα χρόνια της Επανάστασης οι Τούρκοι σκότωσαν σαράντα Μιχάληδες του χωριού και τους έριξαν σ' αυτή την τρύπα, που από τότε στοίχειωσε. Μάλιστα εξαιτίας αυτού του γεγονότος στο Άνω Μαλάκι το Φραγγιόλι ονομάζεται "Σαράντα Μιχελήδων ή "Τρύπα" .

Διεκδικούμενη από τα δύο χωριά είναι και η τοποθεσία της "Νύφης τα Ποτάμια" όπου το καθένα δίνει τη δική του εκδοχή γι αυτό το μέρος. Στις Σαϊτούρες λένε ότι ενώ περνούσε κάποτε από κει μια νύφη, πέθανε από καταρρακτώδη βροχή.

Και φυσικά χωριό χωρίς νεράιδες και ξωτικά δεν υπάρχει. Έτσι και οι Σαϊτούρες έχουν τις δικές τους στη σπηλιά "Κουφωτό Κεφάλι".

Εκεί λένε οι θρύλοι του χωριού, πριν από 100 περίπου χρόνια, ένας τυροκόμος, ο Ιωσήφ Δασκαλάκης, διατηρούσε τα τυριά του. Τη νύχτα όμως οι νεράιδες του τα πετούσαν κάτω μέχρι που εκείνος φοβήθηκε μην του συμβεί τίποτα χειρότερα και εγκατέλειψε τη σπηλιά.

Λίγο μετά την είσοδο του χωριού υπάρχει μια όμορφη κρήνη που παλιότερα έφερε και μια πινακίδα γραμμένη στα αραβικά.

Η πινακίδα, κάποια στιγμή σε εργασίες που έγιναν στο υδραγωγείο, πετάχτηκε και ευτυχώς βρέθηκε κάτοικος του χωριού που τη μάζεψε και πλέον φυλάσσεται με στόχο να επανατοποθετηθεί στη βρύση. Μάλιστα όπως βλέπετε στη σχετική φωτογραφία διαβάστηκε κιόλας ώστε να υπάρχει πλήρης εικόνα του περιεχομένου της.

Στη πλατεία του χωριού εξάλλου, παρότι ασβεστωμένη, διακρίνεται μια όμορφη πινακίδα σε παλιό ελαιοτριβείο, με την ένδειξη 1927.

(Μέρος των πληροφοριών αντλήθηκε από τη σελίδα saitoures)