Αλαδανιά: Το κρητικό φυτικό "υπερόπλο" γεμάτο πολυφαινόλες και αντιοξειδωτικά

  

Το τσάι που παράγεται από αυτό το φυτό είναι τουλάχιστον είκοσι φορές πιο αντιοξειδωτικό από τον φρέσκο χυμό λεμονιού ενώ έχει έντονα  αποτοξινωτικές ιδιότητες ακόμα και για τους καπνιστές.

Το όνομα του είναι αλαδανιά ή αγκίσαρος ή κιστάρι ή κίσαθρος ή ατζίκαρος ή λάδανο ή λουβιδιά ή κίσσαρον ή κίσθαρον ή λουβδικιά ή λαδανιά ή ξισταριά ή ξιστάρι ή λεούτι ή κουνουκλιά ή ληωνιά ή κουνούκλα.

 Η αλαδανιά, όπως οι περισσότεροι ωστόσο τη γνωρίζουμε, ανήκει στην οικογένεια των Cistaceae και περιλαμβάνει 7 γένη και 160 περίπου είδη, στις παραμεσόγειες χώρες και την Αμερική.

 Στην Ελλάδα, αυτοφυές είναι το γένος Cistus με 5 είδη. Αυτά είναι τα Cistus creticus- creticus, Cistus creticus - eriocephalus, Cistus parviflorus και Cistus monspeliensis.

Το υποείδος της λαδανιάς creticus, φέρει αδενώδεις τρίχες που παράγουν την κομμεορητίνη, την οποία στην Κρήτη λέμε «αλάδανο», ή «λάβδανο».

Ο θάμνος της αλαδανιάς φύεται σε ξηρά και πετρώδη εδάφη κι αυτή την εποχή ξεχωρίζει με τα υπέροχα άνθη του, σαν μικρά ρόζε τριανταφυλλάκια, τα οποία επίσης μπορούμε να βρούμε σε κίτρινες και λευκές αποχρώσεις.

Το αλάδανο έχει χρώμα σκούρο καφετί, είναι αρωματικό και με πικρή γεύση ενώ χρησιμοποιείται, εκτός των άλλων, για την παραγωγή αιθέριου ελαίου με διαπεραστικό άρωμα.

Αυτή η αρωματική ρητίνη (gummi ladanum), με έντονες φαρμακευτικές ιδιότητες, χρησιμοποιείται από αρχαιοτάτων χρόνων, ενάντια στους λοιμούς της χολέρας, ως αρωματική ουσία για θυμιάσεις, αλλά και στην ταρίχευση των νεκρών.

Η αλαδανιά είναι το φυτό με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες από οποιοδήποτε άλλο στην Ευρώπη γι αυτό και η θέση του στη λαϊκή ιατρική είναι εξέχουσα. Μάλιστα το λάδανο ή αλάδανο, που παράγει το εν λόγω φυτό, είναι ένα από τα σαράντα συστατικά με τα οποία παρασκευάζεται το Άγιο Μύρο.

Η σχέση της Κρήτης με την αλαδανιά είναι ξεχωριστή κι αυτό γιατί  η ευρύτερη περιοχή γύρω από τις Σίσες και Αλόιδες είναι εκείνη όπου έχουμε, κατ’ αποκλειστικά, τη συλλογή της ρητίνης που παράγει η αλαδανιά, με τις απίστευτες χρήσεις και εκπληκτικές ιδιότητες. Στο νησί μας η πιο συστηματική εκμετάλλευση του φυτού μοιάζει να ξεκίνησε την περίοδο της Αραβοκρατίας.

Το αργαστήρι, φώτο από το μουσείο εταιρείας Bioaroma

Η δουλειά του αλαδανιάρη, δηλαδή του ανθρώπου που συλλέγει το λάδανο, είναι δύσκολη και ιδιαίτερα επίπονη αφού, μέσα στη ζέστη και στην άπνοια,  κρατώντας ένα εργαλείο που λέγεται «αργαστήρι», πρέπει να δουλέψει για ώρες ώστε να συγκεντρώσει την πολύτιμη και πανάκριβη ρητίνη της αλαδανιάς.

φώτο Μουσείου εταιρείας Bioaroma

Με το αργαστήρι, που φέρει πλαστικές μακριές λωρίδες, οι αλαδανιάρηδες εντοπίζουν τις αλαδανιές, μετά τα τέλη Μαΐου, και τις χτυπούν απαλά έτσι ώστε το λάδανο να κολλήσει επάνω τους.

 Τελειώνοντας και επιστρέφοντας στο σπίτι τους ξεκολλούν, ξύνοντας, τη ρητίνη από το πλαστικές λωρίδες, την κάνουν μπαλάκια, μια και είναι εύπλαστη σαν καλοδουλεμένη πλαστελίνη, και την αποθηκεύουν για  να την πουλήσουν σε τσουχτερή τιμή. 

Τα ίδια φυτά μπορούν να δώσουν ξανά λάδανο μερικές ημέρες αφού γίνει η προηγούμενη  συγκομιδή τους. 

  

Από το μουσείο της εταιρείας Bioaroma

Παλιότερα το αργαστήρι έφερε λωρίδες από δέρμα ή και σχοινί, όπου όμως το ξύσιμο του λάδανου ήταν δυσκολότερο.

Ο αλάδανος  ήταν γνωστός στους αρχαίους Έλληνες μάλιστα τον χρησιμοποιούσαν οι  Μινωίτες ως θυμίαμα, ενώ έκαναν εξαγωγή του στην Αίγυπτο.

Αναφορά στον αλάδανο έχουμε και στον Ηρόδοτο που  περιγράφει τον τρόπο που μάζευαν το ρετσίνι, και απορεί γιατί, αν και μύριζε ωραία, προερχόταν από ένα βρωμερό μέρος, τα γένια του τράγου. Καθώς το ζώο έτρωγε τα φύλλα της αλαδανιάς το ρετσίνι κολλούσε στα γένια του και συλλεγόταν έπειτα από τους βοσκούς.

Την ίδια αλλά πιο λεπτομερή αναφορά κάνει και ο Διοσκουρίδης περίγραφοντας τη δύναμη του λάδανου  ως θεραπευτική, μαλακτική, αναστομωτική.  Επίσης, ο ίδιος δίνει μια λεπτομερή περιγραφή του τρόπου συλλογής του λάβδανου, από τα γένια και τα πόδια των τράγων και των κατσικιών πάνω στα οποία κολλά, αλλά και με ένα εργαλείο με σχοινιά.

Ο Ρωμαίος ιατρός Celsus αναφέρει τη χρησιμοποίηση της ρητίνης της αλαδανιάς, ως έμπλαστρο σε κακοήθη σαρκώματα.

Ο Ορειβάσιος, διαπρεπής Βυζαντινός ιατρός, που έζησε τον 4ο αιώνα, παρασκεύαζε αλοιφή με λάδανο κατά της τριχόπτωσης.

 Ο Πέρσης ιατρός Αβικέννας, (η σημαντικότερη ίσως φυσιογνωμία της αραβικής ιατρικής που έζησε από το 980-1037 μ.χ.), αναφέρει τη χρήση του λαδάνου για την αποσκλήρυνση του στομάχου και εντέρου και με τη μορφή αλοιφής για τη θεραπεία του σπλήνα.

Περιηγητές και βοτανολόγοι, όπως ο Pierre Belon και ο Joseph Pitton de Tournefort, που πέρασαν από την Κρήτη, ακολουθώντας τα χνάρια των αρχαίων βοτανολόγων αναφέρθηκαν, επίσης στο φυτό αλαδανιά και στον τρόπο συλλογής του με αναλυτικό τρόπο.

Στη λαϊκή θεραπευτική του Μυλοπόταμου τον αλάδανο τον χρησιμοποιούσαν για τη θεραπεία αποστημάτων μαλαθράκων κ.α, κι επίσης σε κρυολογήματα, πονόδοντο, αϋπνία, διάρροια και καρκίνο της μήτρας.

Αξίζει να σημειώσουμε πως στην περιοχή των Σισών ο αλάδανος καπνίζετε ως τσιγάρο. Επίσης χρησιμοποιείται για το  μάτιασμα (οι μανάδες τον έβαζαν μέσα στα σκουφάκια των βρεφών τους γι αυτό το σκοπό) ενώ όταν καιγόταν ως λιβάνι έλεγαν πως έδιωχνε τα κακά πνεύματα.

Το τσάι της αλαδανιάς είναι 20 φορές περισσότερο αντιοξειδωτικό από τον φρέσκο χυμό λεμονιού, 3 φορές περισσότερο από το πράσινο τσάι και έχει αποτοξινωτικές ιδιότητες. Αποτοξινώνει τα βαριά τοξικά μέταλλα που προέρχονται από τον καπνό των τσιγάρων ενώ προστατεύει την καρδιά 4 φορές περισσότερο από το κόκκινο κρασί. Παράλληλα τονώνει το ανοσοποιητικό σύστημα ενώ θεωρείται ένα κι ένα σε περιπτώσεις διάρροιας και γαστρεντερίτιδας.

Σε δοκιμές που έγιναν από το ίδρυμα Lefo Ahrensburg οι ερευνητές σύγκριναν διάφορα τσάγια, χυμούς και κρασιά ως προς τη δυνατότητά τους να εξουδετερώσουν τις αποκαλούμενες ελεύθερες ρίζες, όπως οι περιβαλλοντικοί ρύποι και τα επιβλαβή υποπροϊόντα του μεταβολισμού. Ανακάλυψαν λοιπόν πως ο αλάδανος περιέχει έναν εξαιρετικά αποτελεσματικό συνδυασμό αντιοξειδωτικών.

Το αιθέριο έλαιο του αλάδανου είναι τέλος, ο ακριβότερος και ισχυρότερος σταθεροποιητής που διαθέτει η βιομηχανία των αρωμάτων

(Με πληροφορίες από το bachari και από το ladano