Πως με γηθειές έδιωχναν οι παλιοί Κρητικοί τους μελιτάκους από τη σοδειά τους

Σε μια όμορφη συζήτηση, που είχα σε χωριό της Κρήτης, άκουσα πρώτη φορά πως πέρα από τις γηθειές, που όλοι ξέρουμε πως υπάρχουν για τις μυρμηγκιές στα χέρια κι άλλες ασθένειες, οι παλιοί Κρητικοί είχαν γηθειές και για τους μελιτάκους, τα γνωστά μας μυρμήγκια.

Της Ελένης Βασιλάκη

Τα μικροσκοπικά αυτά και άκακα πλάσματα την καλοκαιρινή περίοδο, μετά το θέρος, ήταν εφιάλτης για τους αγρότες καθώς πήγαιναν στα αλώνια και "έκλεβαν" τους καρπούς από τα σιτηρά τους.

Έτσι η λαϊκή θυμοσοφία είχε σκαρώσει γηθειές για τα μυρμήγκια, είτε για να μην πηγαίνουν στα αλώνια είτε αν πάνε και πάρουν τους καρπούς να τους επιστρέψουν πίσω!!

Όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, μου εξήγησαν πως έπιαναν οι γηθειές αυτού του είδους και περιόριζαν τις απώλειες στα σιτηρά τους από τους μελίτακες.

Για του λόγου το αληθές βρήκαμε μάλιστα κάποιες από τις γηθειές που είχαν "εφεύρει" για τα μυρμήγκια οι παλαιότεροι, στο βιβλίο του Γιάννη Μαυρακάκη με τίτλο «Λαογραφικά Κρήτης», και σας τις παραθέτουμε.

«Μέργμηγκα, πρωτομέρμηγκα, μέρμηγκα τω μερμήγκω, πάρε τα αλάι σου και το καταλάι σου, κι άμε στα όρη στα βουνά, να βρεις βούγια να ξεζευλώσεις, κι ωζά να ξελερώσεις, κι από του γεωργού τον κόπο λείπε».

Αυτά τα λόγια τα έλεγαν τρεις φορές αλλά έπρεπε εκείνος που τα έλεγα να είναι νηστικός, ανήπλυτος  κι ακατούρητος, για να φύγουν τα μυρμήγκια, αλλιώς δεν έπιανε.

Παραλλαγή του παραπάνω ήταν και το « Μέργμηγκά, πρωτομέρμηγκα,  και πρώτε τω μερμήγκω, πάρε τα αλάι σου και το γιαλάι σου, να πάεις στα όρη στα βουνά να κάμεις σπίτι και γωνιά να βάλεις τ αλάι σου και το γιαλάι σου».

Αυτό το έλεγαν στη διάρκεια της ημέρας, πάνω από τη φωλιά των μυρμηγκιών, κάνοντας ταυτόχρονα 3 φορές το σχήμα του σταυρού επί της γης.

Πιο δραστικός τρόπος ήταν βέβαια για τους παλιούς το να ρίξουν αλεύρι αλεσμένο ημέρα Κυριακή στη μυρμηγκοφωλιά γιατί μ αυτό ψοφούσαν οι μελίτακες.

Ακόμα έλεγαν τρεις φορές στο αλώνι τα εξής: «Μέργμηγκα, πρωτομέρμηγκα και πρώτε τω μερμήγκω, πάρε τα αλάι σου και τη σερβεντουριά σου κι άμε στα όρη στα βουνά να κάμεις κατοικιά σου, γιατί θα φέρω την όρθα μου, τη σκαλιδομήτα μου και θα σας φάει και θα σας αφανίσει και κανένα δε θ αφήσει».

Οι χωρικοί επίσης στα αλώνια χρησιμοποιούσαν μια παράδοξη πρακτική για να διώξουν τα μυρμήγκια. Έδεναν δύο από αυτά στις άκρες από το το θρινάκι, με τον οποίο έκαναν το λίχνισμα του καρπού, και μετά το σήκωναν δύο άνθρωποι στους ώμους τους τάχατες πως ήταν πολύ βαρύ εξαιτίας των δύο θηρίων που είχαν δέσει επάνω του και έλεγαν: "Παναγιά μου βαρέ. Παναγιά μου μολύβι. Μέρμηγκας, πρωτομέρμηγκας, μέρμηγκας τω μερμήγκω. Να πάρετε τα γεννημένα σας και τα αγέννητα σας και να πάτε στο σπίτι σας, μη φέρω βρασμένο νερό και σας ζεματίσω".

Άλλος τρόπος που εφάρμοζαν στο αλώνι ήταν να πάρει μια γυναίκα ένα μελίτακα και να πάει στην άλλη άκρη του, να βγάλει μια τρίχα από τα μαλλιά της και να τον δέσει με αυτήν σ’ ένα ραβδί. 

Μετά το ραβδί το σήκωναν δύο γυναίκες στον ώμο τους κάνοντας πως ζυγιάζουν το μυρμήγκι λέγοντας και οι δύο μαζί τρεις φορές : «Παναγία μου βαρές». Μετά έλυναν στο μυρμήγκι και το άφηναν να φύγει θεωρώντας πλέον πως δεν θα πλησιάσουν οι μελίτακες τη σοδειά τους.

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος  σε οποιοδήποτε ιστότοπο, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)