Η τέχνη της σφακιανής δεσιάς-Θαυμάστε την στο Φραγκοκάστελο μέσα από τα έργα της Μαρί Ναξάκη

Έφυγε από τη ζωή το 2016 όμως άφησε πίσω της ένα σπουδαίο έργο κι ένα τμήμα αυτού μπορούν να θαυμάσουν οι επισκέπτες του Φραγκοκάστελου, καθ΄ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Ο λόγος για τη γνωστή λαογράφο Μαρί Ναξάκη και τις περίφημες σφακιανές δεσιές της που φιλοξενούνται στο βενετσιάνικο Φραγκοκάστελο αποκαλύπτοντας μας μια λαϊκή τέχνη που τείνει να ξεχαστεί κι ας είναι τόσο όμορφη και ξεχωριστή.

Για να καταλάβουμε τι είναι και πως γίνονται οι δεσιές, πρέπει να γυρίσουμε 200 χρόνια πίσω και να δούμε τη Σφακιανή γυναίκα να κάθεται στο αργαλειό της και να υφαίνει ολημερίς και ολονυχτίς, κάτω από το φώς του λύχνου, για να φτιάξει το ρουχισμό που χρειάζεται το σπιτικό και η οικογένεια της.

Ανάμεσα στα πολλά υφαντά της ξεχωρίζει η πετσέτα. Άλλες τις φτιάχνει για καθημερινή χρήση, κι άλλες για τους επισκέπτες του σπιτιού, οι οποίες μάλιστα είναι πλουμιστές ενώ κάποιες φορές τις τοποθετεί, λόγω της ομορφιάς τους και ως διακοσμητικό στους τοίχους του σπιτιού.

Αυτές τις ξεχωριστές πετσέτες τις γεμίζει με πουλιά, λουλούδια και χρώματα, κυρίως κόκκινο και μαύρο, χρώματα που αντιπροσωπεύουν τη ζωή και το θάνατο.

Η προίκα των κοριτσιών εκείνης της εποχής είναι οι πετσέτες ενώ δωρίζονται και σε γάμους, βαπτίσεις και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις, στον προξενητή, στον κουμπάρο, στα αρσενικά ξαδέλφια αλλά και σε καλέσμένους.

Η Σοφία Κριαρά είχε διηγηθεί στη Μαρί Ναξάκη πως τις πάρα πολλές πετσέτες που είχε η προίκα της, το βράδυ του γάμου της, τις είχε δωρίσει στους καλεσμένους ο άντρας της, περήφανος για τα εργόχειρα της γυναίκας που πήρε ως σύζυγο του.

Κάθε πλουμιστή πετσέτα είχε μήκος ένα μέτρο και φάρδος 50 εκατοστά. Στο τέλος της, και πριν αρχίσει να υφαίνεται η επόμενη, οι γυναίκες άφηναν στημόνι 40 εκατοστών. Όταν με το καλό ολοκληρώνονταν όλο το υφαντό, χώριζαν τις πετσέτες αφήνοντας τους στημόνι 20 εκατοστών από την κάθε πλευρά.

Αυτές τις ελεύθερες κλωστές τις έδεναν μετά με κόμπους για να στερεωθεί το υφαντό και φαίνεται πως κάποια στιγμή μια γυναίκα ενώ έκανε αυτή τη διαδικασία έκανε περισσότερους και πιο περίπλοκους κόμπους κι έτσι προέκυψε η δεσιά… που σταδιακά εξελίχθηκε σε μια πραγματική τέχνη.

Όσο εξελίσσονταν αυτή η χειροτεχνία, με το πέρασμα των χρόνων, η διαδικασία δημιουργίας δεσιάς γινόταν και πιο καλλιτεχνική. Έτσι έφτασαν οι γυναίκες στο στρίφωμα της πετσέτας και προσθέτουν ακόμα και χρωματιστές κλωστές για να φτιάξουν δεσιές, ακόμα πιο εντυπωσιακές.

Η Μαρί Ναξάκη όταν αποφάσισε να ασχοληθεί με τις δεσιές , αφότου ολοκλήρωσε μια μεγάλη συλλογή της με ελληνικές δαντέλες, πήγε στα Σφακιά, στ’ Ασκύφου κι εκεί οι γυναίκες της άνοιξαν τα μπαούλα και βρήκε αληθινούς θησαυρούς σε παλιές πετσέτες με δεσιές.

Κάθε σχέδιο, κάθε άγγιγμα υφαντού, και κλωστή είχε μια ιστορία να διηγηθεί κι έτσι η Μαρί Ναξάκη δεν τις φωτογράφησε απλά αλλά κάθισε και μέσα σε διάστημα 15 ετών, έμαθε 140 διαφορετικές δεσιές.

Με αυτές έφτιαξε το υλικό της έκθεσης που παρουσιάζεται στο Φραγκοκάστελο, καθώς αυτό το δώρισε στο Δήμο Σφακίων.

Ουσιαστικά μέσα από την παρουσίαση της σφακιανής δεσιάς τιμάται η γυναίκα των Σφακίων και η όμορφη τέχνη της, μια τέχνη που επειδή πλέον οι πετσέτες δε χρησιμοποιούνται, κινδυνεύει να χαθεί.

Να πούμε πως το 2012 ο Χανιώτης σκηνοθέτης Κώστας Νταντινάκης δημιούργησε το ντοκιμαντέρ με τίτλο «Μαρί Ναξάκη -η τέχνη της Σφακιανής δεσιάς» όπου κατέγραψε την ερευνητική διαδρομή που ακολούθησε η λαογράφος για να φέρει ξανά στο φως και να αναδείξει τη σφακιανή δεσιά και τον πλούτο της.

Ελένη Βασιλάκη

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα