Τα ψυγεία του παλιού καιρού στην Κρήτη-Λειτουργούσαν χωρίς ρεύμα με πάγο

Φανταστείτε τη ζωή μας χωρίς ψυγείο; χωρίς αυτή τη μαγική πόρτα που ανοίγουμε καθημερινά πιο πολλές φορές ακόμα και σε σχέση με την πόρτα του σπιτιού μας.

Κι όμως υπήρχαν εποχές που οι άνθρωποι δεν είχαν ηλεκτρικό και συντηρούσαν τα τρόφιμα τους σε αλάτι. Μετά ήλθε ο πάγος και τα πρώτα ψυγεία, πολύ διαφορετικά από αυτά που ξέρουμε σήμερα, έκαναν την εμφάνιση τους.

Λειτουργούσαν βέβαια χωρίς ηλεκτρικό, με τον πάγο να τοποθετείται σε ειδική θήκη στο επάνω μέρος τους, και τα τρόφιμα σε ντουλάπι ακριβώς από κάτω. Μια μικρή εξωτερική βρύση έδινε παγωμένο νερό, αυτό δηλαδή που προέκυπτε από το λιώσιμο του πάγου.

Δύο τέτοια παλιά ψυγεία βρήκαμε στο μικρό λαογραφικό μουσείο που διατηρεί στους χώρους της η Μονή Οδηγητρίας, στα νότια του νομού Ηρακλείου.

Όπως βλέπετε και στις φωτογραφίες αυτά τα ψυγεία ήταν μικρά, ίσα που χωρούσαν λίγα κιλά κρέας μέσα, κι όχι για πολύ χρόνο αφού ο πάγος έλιωνε σε μια μέρα και έπρεπε να προστεθεί νέος.

Το ψυγείο συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο σημαντικές εφευρέσεις του 19ου αιώνα.Για την ιστορία να πούμε πως το  πρώτο ψυγείο το χρωστάμε στο Γάλλο Tellie. Στην Αμερική είχαμε το 1926 το  πρώτο ψυγείο ατομικής χρήσης.

Η λέξη "ψυγείο" προέρχεται από το ρήμα της Αρχαίας Ελληνικής "ψύχω" που σημαίνει: κατεβάζω πολύ τη θερμοκρασία ενός αντικειμένου. 

Οι Κινέζοι κάπου στα 1000 π.Χ.,σκέφτηκαν ότι θα ήταν βολικό να αποθηκεύσουν το χειμωνιάτικο χιόνι και να το χρησιμοποιήσουν μέχρι το καλοκαίρι για τη συντήρηση των τροφίμων τους.

Οι Αιγύπτιοι,τον 5ο αιώνα,έφτιαχναν πάγο τις κρύες νύχτες σε πήλινα σκεύη γεμάτα νερό.Τα σκεύη αυτά τοποθετούνταν πάνω σε άχυρο και κάτω από ανέφελους ουρανούς και σε ξηρό κλίμα.Λόγο της γρήγορης εξάτμισης σχηματιζόταν πάγος παρά το γεγονός ότι η θερμοκρασία του περιβάλλοντος δεν έπεφτε κάτω από το σημείο πήξης του νερού, δηλαδή τους 0 βαθμούς Κελσίου.

Σύντομα οι άνθρωποι ανακάλυψαν ότι για να πετύχουν τη διατήρηση του χιονιού ή του πάγου θα έπρεπε να τα απομονώσουν όσο ήταν δυνατό από τη ζέστη του περιβάλλοντος.

Κατασκεύασαν λοιπόν δωμάτια, συνήθως ξύλινα, μέσα στα οποία φύλαγαν το χιόνι μαζί με τα τρόφιμα . Αυτά τα δωμάτια τα περιέβαλαν με άλλα μεγαλύτερα που κατασκεύαζαν εξωτερικά αφήνοντας ένα κενό περίπου μισού μέτρου ανάμεσά τους . 

Το κενό γέμιζε με άχυρο ή πριονίδι δημιουργώντας μια καλύτερη μόνωση . Στα δωμάτια αυτά υπήρχαν δύο πόρτες φτιαγμένες κατά τέτοιο τρόπο ώστε εύκολα ο εξωτερικός αέρας να περνάει στο εσωτερικό.

Για να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της κατασκευής την τοποθετούσαν σε προστατευμένο χώρο, όπως μέσα σε σπηλιά ή υπόγειο ή έστω σε μέρος που να μην αντιμετωπίζει έντονα τη ζέστη .Η ποιότητα της κατασκευής και οι καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν καθόριζαν για πόσο καιρό θα υπήρχε αποθηκευμένο χιόνι ή πάγος . 

Το 18ο αιώνα μ.Χ. οι Άγγλοι υπηρέτες τύλιγαν μέσα σε πανιά κομμάτια πάγο και τα έθαβαν στο χώμα για να διατηρηθούν μέχρι το καλοκαίρι . Ήδη, όμως, από τον 17ο αιώνα μ.Χ. είχε γίνει αντιληπτό ότι η φυσική ψύξη, παρά τα τεχνάσματα συντήρησης του χιονιού ή του πάγου δεν ήταν πολύ αποδοτική.

Το πρόβλημα ήταν ακόμη πιο έντονο σε χώρες όπου λόγω των κλιματικών συνθηκών το χιόνι ή το πολύ κρύο ήταν κάτι άγνωστο. Για να λυθεί το πρόβλημα οι προσπάθειες στράφηκαν στην τεχνητή ψύξη.

Πριν από το ψυγείο υπήρχε ο παγοπώλης. Ο παγοπώλης μετέφερε τον πάγο στην αρχή με μία χειράμαξα στην οποία έστρωνε λινάτσες και εκεί πάνω τοποθετούσε τις παγοκολώνες, ενώ από πάνω τις κάλυπτε πάλι με λινάτσες. Αργότερα όταν η τεχνολογία αναπτύχθηκε άρχισε να κάνει τη μεταφορά με κάρο και κατόπιν με την τρίκυκλη μηχανή του.