Ο Πύργος του θρυλικού Ξωπατέρα ή Ξέπαπα, του επαναστάτη μοναχού της Μονής Οδηγήτριας

 Το μοναστήρι της Παναγίας της Οδηγήτριας, στον ορεινό όγκο των Αστερουσίων,κοντά στον οικισμό Σίβα, μοιάζει από μακριά με κάστρο. Κι όντος τα ψηλά τείχη κι ένας πύργος είχαν επιλεγεί, τον 16^ο αιώνα, ως ο τρόπος που θα απέτρεπε κάθε είδους εχθρούς, κυρίως Τούρκους αλλά και ληστές, από το να κάνουν επίθεση στη Μονή.

Υπερασπιστές του Μοναστηριού οι μοναχοί του, με την πλέον θρυλική μορφή αυτή του Ξωπατέρα ή Ξέπαπα, όπως ονομαζόταν  ο Ιωάννης Μαρκάκης ή πατήρ Ιωάσαφ,από τον οποίο πήρε το όνομα του ο πύργος που υπάρχει σήμερα στη Μονή.

Ο Ιωάννης Μαρκάκης γεννήθηκε το 1788 και όταν μεγάλωσε αγάπησε μια κοπέλα και θέλησε να την παντρευτεί. Συνάντησε όμως τη σθεναρή αντίδραση του πατέρα του σε αυτό τον γάμο και εκείνος για να τον τιμωρήσει πήγε στην Ιερά Μονή της Οδηγήτριας και έγινε καλόγερος.

Γρήγορα ο Ιωάσαφ, όπως βαπτίστηκε ως μοναχός, γνωρίστηκε με τους Κρητικούς επαναστάτες που αντιμάχονταν τους Τούρκους: Κόρακα, Μαλικούτη, Μαστραχά, Ρωμανό, Τσακίρη, Σκουντή και άλλους.

 Οι ηρωικές πράξεις του Ιωάσαφ αρχίζουν να γίνονται γνωστές από το 1810, εποχή κατά την οποία οι Τούρκοι τον αποκαλούν «Χαϊνη», από την αραβική λέξη «Χαϊν» που σημαίνει επίβουλος, αχάριστος, προδότης, αποστάτης (οι Χαϊνηδες ήταν γνωστοί στο στόμα του κρητικού λαού με το όνομα «καλησπέρηδες» εξαιτίας της νυχτερινής δράσης τους). Επίσης τον ονόμαζαν και «Ντελή» παπά δηλαδή τρελό παπά.

Η φήμη του σαν προστάτη των χριστιανών γρήγορα εξαπλώθηκε και κινητοποίησε τους Τούρκους της περιοχής αλλά και του «Μεγάλου Κάστρου» ,οι οποίοι και έκαναν αναφορά στον μητροπολίτη για να τον συνετίσει.

Μετά από εκβιασμούς και απειλές ο μητροπολίτης τον καθαίρεσε δηλαδή τον έκανε ξέπαπα ή ξώπαπα και από εκεί έχει μείνει και το προσωνύμιο «Ξωπατέρας».

Μια άλλη εκδοχή λέει ότι ο μητροπολίτης καθαίρεσε τον Ιωάσαφ επειδή σκότωσε κάποιον Τούρκο γενίτσαρο που μίλησε προσβλητικά για την αδελφή του. Υπάρχει και μια τρίτη εκδοχή, ότι καθαιρέθηκε επειδή απέκτησε παιδί εκτός γάμου.

Όποια και εάν είναι η αλήθεια τα ανδραγαθήματα και η φήμη του Ξωπατέρα ήταν τέτοια ώστε ακόμα και στις δυτικές επαρχίες της Κρήτης η λαϊκή μούσα του έπλεξε το εγκώμιο:

 «Τρεις Ανδρειωμένοι περπατούν στην Κρήτη την παντέρμη

Σαν εξάδελφοι σαν αδελφοί σαν φίλοι μπιστεμένοι

Σαν να ταν από μια κοιλιά, να φάγαν ένα γάλα

Έτσι δ’ αγαπηθήκανε περίσσια και μεγάλα

Τον έναν τον έλεγαν Ξώπαπα, τον άλλο Μπούζο Μάρκο

Τον τρίτο λέγαν Παναγή που φύλαγε το Κάστρο»

Μετά τον θανάτωση του αιμοσταγή και τυραννικού γενίτσαρου «Αργολίδη» από τον Ξώπαπα, οι Τούρκοι αποφάσισαν να εξορμήσουν εναντίον της Οδηγήτριας τον Φεβρουάριο του 1828, με δύναμη 3.000 στρατιωτών (ή 800 κατά μία άλλη αναφορά).

 Ο Ξωπατέρας που είχε ενημερωθεί για την εκστρατεία των Τούρκων ειδοποίησε τους άλλους Μεσσαρίτες οπλαρχηγούς να τρέξουν σε βοήθεια, κάτι που όμως δεν συνέβη, αφού λόγω των δυνατών βροχοπτώσεων των ημερών είχε πλημμυρίσει ο Γεροπόταμος, και δεν μπόρεσαν να τον περάσουν.

Στο μοναστήρι βρίσκονταν πέντε καλόγεροι και πέντε λαϊκοί, ανάμεσα στους οποίους και η αδελφή του Ξωπατέρα.

Μέσα από τον πύργο, που σώζεται μέχρι σήμερα στον περίβολο του μοναστηριού, ο Ξωπατέρας και οι σύντροφοί του έδωσαν σκληρή και άνιση μάχη που κράτησε τρία ολόκληρα μερόνυχτα .

Την τρίτη ημέρα όλοι οι σύντροφοι του Ξωπατέρα είχαν σκοτωθεί (εκτός από την αδερφή του, την οποία είχε κατορθώσει να φυγαδεύσει από την μονή την προηγούμενη ημέρα) και αυτός αγωνίζονταν μόνος του παρά το γεγονός ότι ήταν τραυματισμένος στο χέρι από εχθρικό βόλι.

Το τέλος του ήταν ηρωικό όταν οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά στον πύργο και αναγκάστηκε να βγει και να τους πολεμήσει με το όπλο στο ένα χέρι και το σπαθί του στο άλλο. 

Αφού τον σκότωσαν, οι Τούρκοι τον αποκεφάλισαν κάρφωσαν το κεφάλι του σε ένα κοντάρι και το περιέφεραν σε όλη την περιοχή για να δείξουν τον θρίαμβό τους.

Σήμερα ο πύργος του Ξωπατέρα, είναι επισκέψιμος και φιλοξενεί διάφορα αντικείμενα λαικής τέχνης και καθημερινής χρήσης των παλιών Κρητικών.

(Πηγή: Ιερά Μονή Οδηγητρίας)