Στο όμορφο και ιστορικό Μελιδόνι, ένα χωριό με έντονα στοιχεία βενετσιάνικης αρχιτεκτονικής

  
 Αν ποτέ θελήσετε να επισκεφθείτε το σπήλαιο τουΜελιδονίου και περάσετε από το ομώνυμο κεφαλοχώρι, μην το προσπεράσετε.

Χαθείτε μέσα στα σοκάκια του και θαυμάστε την όμορφη αρχιτεκτονική των παλιών σπιτιών του, με τα εντυπωσιακά θυρώματα και τις εσωτερικές αυλές, απομεινάρια της Ενετοκρατίας.

Η αρχαιότερη καταγεγραμμένη αναφορά του ονόματος του χωριού υπάρχει σε έγγραφα του 1379 και 1382, στο Δουκικό Αρχείο του Χάνδακα (Melidoni, turma Millopotami), όταν ήταν φέουδο του Iac. de Medio

Η παράδοση θέλει ένας από τους βοσκούς που διέμεναν με τα κοπάδια τους γύρω από το σπήλαιο της περιοχής κάποια μέρα να χάνει μια αίγα του και να την βρίσκει να πίνει νερό από μια πηγή που υπήρχε στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται η πλατεία του χωριού.

Εκεί ανοίχτηκε ένα πηγάδι το σημερινό "βασιλικό πηγάδι" για τις ανάγκες των κατοίκων. Με το πέρασμα των χρόνων κάθε σπίτι απέκτησε και το πηγάδι του  φτάνοντας σήμερα να σώζονται εκεί 103 πηγάδια.

Η θέση του χωριού κοντά στη θάλασσα αλλά και στο Ρέθυμνο βοήθησε στην ανάπτυξη του.

Η ονομασία Μελιδόνι προέρχεται από το βυζαντινό επώνυμο Μελιδόνης το οποίο υπάρχει ακόμα και σήμερα στο χωριό.

Επί  Ενετοκρατίας ήταν από τα πιο μεγάλα χωριά τού Μυλοποτάμου και μάλιστα υπάρχει μια άλλη παράδοση που λέει πως  το όνομα του χωριού προέρχεται από μια ενετική καταγραφή πληθυσμού κατά την οποία βρέθηκαν χίλιες γυναίκες εκεί, δηλαδή milledone.

Παλιότερα τα σπίτια του Μελιδονίου κατοικούνταν από περισσότερες από μία οικογένειες. Εκεί είχαν μαζί τους και τα ζώα τους, τις αποθήκες τους κι ότι άλλο χρειαζόταν γιατί όπως λέγεται, ο φόρος κατοικίας ήταν βαρύς για να τον αντέξει μόνο μια οικογένεια και  σχετιζόταν με τις  πόρτες του σπιτιού, εξωτερικές και εσωτερικές.

Στο Μελιδόνι είχε έδρα του και ο επίσκοπος Αυλοποτάμου Παρθένιος, γνώστης της Αστρονομίας και σπουδαίος ζωγράφος.

Κατά την επανάσταση του 1821 το Μελιδόνι εκπροσωπήθηκε επάξια από τους αδελφούς Μελιδόνη, τον Γιώργη, τον Αντώνη και τον Ηλία.

Ο Γιώργης ταξίδεψε σε πολλές χώρες, σπούδασε ιατρική και έγινε οπαδός του διαφωτισμού. Γυρίζοντας πίσω στην πατρίδα αγόρασε το εμβόλιο για την ευλογιά και το έφερε πρώτος στην Κρήτη. Δίδαξε στους Κρητικούς πώς να αλληλοεμβολιάζονται  και να σώζονται από την ευλογιά που μάστιζε το νησί. Υπηρέτησε ως σύμβουλος του πρώτου διοικητή της Κρήτης, Μιχαήλ Κομνηνού Αφεντούλη.

Ο Αντώνης πολέμησε εντός και εκτός της Κρήτης και διακρίθηκε για το θάρρος και την αποφασιστικότητα του. Τιμήθηκε από τον Αφεντούλη με τον βαθμό του πεντακοσιάρχου αλλά δυστυχώς δολοφονήθηκε από τον συμπολεμιστή του Ρούσο Βουρδουμβά στο μοναστηράκι Αμαρίου.

Ο Ηλίας πολέμησε πλάι στον Γ. Καραϊσκάκη και σκοτώθηκε στη μάχη του Φαλήρου το 1827.

Στο Μελιδόνι λειτούργησε το 1842 ένα από τα πρώτα οργανωμένα σχολεία με πρωτοβουλία του Εμμ. Βυβιλάκη.

Η επιλογή μάλιστα του Μελιδονίου ως έδρα του Δήμου αλλά και ως έδρα της "Γενικής Επαναστατικής Συνελεύσεως των Κρητών" από τις 13 έως 17 Οκτωβρίου 1897, κατά την οποία αποφασίστηκε η αυτονομία της Κρήτης, σίγουρα δεν ήταν τυχαία.

Σήμερα το Μελιδόνι είναι ένα ζωντανό χωριό και συγκαταλέγεται στο κατάλογο των οικισμών "ύψιστης πολιτιστικής κληρονομιάς".

Αν βρεθείτε στο χωριό μην παραλείψετε να επισκεφθείτε και το ναό του Αγίου Γεωργίου, που παλιότερα λειτουργούσε ως καθολικό μοναστηριού που υπήρχε στο σημείο εκείνο.  Μάλιστα ο Επίσκοπος Αυλοποτάμου Γεδεών, ο οποίος είχε παραιτηθεί του θρόνου του, πέθανε το 1754 και ενταφιάστηκε εκεί καθώς όπως φαίνεται, ήταν και έδρα της επισκοπής του.

(Με πληροφορίες από melidoni και dimosmylopotamou )