Το Μετόχι Ησυχάκη στον Αλικιανό-Ένα τοπόσημο με τεράστια ιστορική και κοινωνική σημασία

Περνώντας από τον κεντρικό δρόμο της όμορφης και καταπράσινης κωμόπολης του Αλικιανού δε γίνεται να μην προσέξεις, στην άκρη του δρόμου, το περίφημο Μετόχι Ησυχάκη.

Της Ελένης Βασιλάκη

Βρίσκεται περίπου 12 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά των Χανίων, στο πλούσιο λεκανοπέδιο που διασχίζει ο παταμός Καιρίτης, ο αρχαίος Ιάρδανος.

Πρόκειται για ένα από τα πλέον σημαντικά κτίσματα της ενετικής περιόδου, παρότι προσθήκες του έγιναν και μεταγενέστερα, κηρυγμένο ως διατηρητέο, κι ας μην έχουν φροντίσει οι αρμόδιοι ώστε να μην συνεχιστεί η κατάρρευση του.

Μπαίνοντας στο εσωτερικό του βλέπεις την γκρεμισμένη σκάλα που οδηγούσε στον επάνω όροφο και μπροστά σου να ανοίγεται μια τεράστια εσωτερική αυλή με κτίσματα περιμετρικά της.

Πεσμένα και φαγωμένα από το χρόνο δοκάρια, μισογκρεμισμένοι τοίχοι και οροφές, ένας τούρκικός απόπατος κι ένα χαμάμ, το ερειπωμένο ελαιουργείο…τόση ομορφιά, τόση επιβλητικότητα, παραδομένη στη φθορά του χρόνου. Μόνο ο κισσός μοιάζει να αγκαλιάζει ένα κομμάτι του κτιρίου στοργικά... οι άνθρωποι το έχουν εγκαταλείψει.

Ο τουρκικός απόπατος

Πρόκειται για ένα περίκλειστο τετράγωνο κτιριακό συγκρότημα, με πολύ μεγάλη ιστορική και κοινωνική σημασία για την περιοχή του Αλικιανού και όχι μόνο.

Είναι ένα τοπόσημο, με σημαντική συμβολή και στην αγροτική οικονομία του τόπου καθώς, πέραν του κτίσματος, διέθετε και μεγάλες αγροτικές εκτάσεις όπου καλλιεργούνταν ελιές, κηπευτικά και άλλα δέντρα.

Τα Μετόχια στην Κρήτη, αποτελούσαν- κατά το παρελθόν- αυτοτελή γεωργικά συγκροτήματα. Συνήθως αναπτυσσόταν γύρο από ένα ενιαίο κτίριο όπου είχε την κατοικία του ο ιδιοκτήτης ή ο μετοχάρης του και δίπλα σε αυτήν είχαμε βοηθητικούς χώρους (στάβλους, αποθήκες, αλευρόμυλους και ελαιουργεία) αλλά και εγκαταστάσεις για να διαμένει το μόνιμο και το εποχιακό προσωπικό και φυσικά κήπους.

Η κεντρική είσοδος όπως φαίνεται από το δρόμο

Όσο το Οθωμανικό καθεστώς ήταν κυρίαρχο, δηλαδή μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, οι μετοχάρηδες ήταν σχεδόν αποκλειστικά μουσουλμάνοι. Μετά την ανεξαρτησία της Κρήτης βρίσκουμε και χριστιανούς μετοχάρηδες, αν και την περίοδο εκείνη γίνονται πολλές ιδιοκτησιακές παραχωρήσεις σε Κρήτες χριστιανούς.

Είναι η περίοδος που τα Μετόχια αλλάζουν ονόματα και έτσι καθιερώνονται οι περισσότερες σημερινές τους ονομασίες.

Στο Μετόχι Ησυχάκη η ανατολική πτέρυγα του συγκροτήματος χτίστηκε επί Ενετοκρατίας ενώ και το νότιο τμήμα του, που γκρεμίστηκε και ανεγέρθηκε εκ νέου στη συνέχεια, δημιουργήθηκε επίσης επί των ημερών των Ενετών. Ολόκληρος ο Αλικιανός ήταν φέουδο τότε των Da Molin, στρατιωτικών που ο ρόλος τους ήταν να καταπνίγουν τις επαναστάσεις των Κρητικών.

Επί Τουρκοκρατίας το κτίριο απέκτησε το πύργο του. Το κτίσμα ανήκε τότε στην οικογένεια των Αληδάκηδων, απογόνων του Ιμβραήμ Αληδάκη που το πούλησαν στην συνέχεια στην οικογένεια Βαμβακά κι εκείνοι στην οικογένεια Ησυχάκη.

Κατά την επανάσταση του 1897, φθάνοντας στην Κίσσαμο ως επικεφαλής του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος, ο Τιμολέοντας Βάσσος επέλεξε να εγκαταστήσει το στρατηγείο του στο Μετόχι Ησυχάκη, κι από εκεί να κάνει επιθέσεις εναντίον των Τούρκων.

Στην Κατοχή, για λίγο, το Μετόχι Ησυχάκη έγινε χώρος συγκέντρωσης γυναικόπαιδων ενώ είχε χρήση και από τους στρατιώτες.

Στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο το κτίριο του στέγασε επίσης το ορφανοτροφείο των Χανίων ενώ έγινε και μια επέκταση του συγκροτήματος του προς τα δυτικά και μια προσθήκη στα ανατολικά.

Σήμερα στο κτίσμα, που βρίσκεται ανατολικά της εσωτερικής αυλής, διακρίνονται ακόμα τα μηχανήματα του ελαιουργείου που λειτούργησε εκεί, αρχικά με ζωοκίνητο πέτρινο μύλο.

Κάτοικοι της περιοχής μας περιέγραψαν πως θυμούνται ακόμα το εργοστάσιο αυτό να λειτουργεί και να εργάζονται πάνω από 20 μαζώχτρες για λογαριασμό του Ησυχάκη στους ελαιώνες, που διέθετε σε όλη την περιοχή του Νεροκούρου και του Αλικιανού.

Στο κέντρο της αυλής υπήρχε το πηγάδι που κάλυπτε τις ανάγκες του κτιρίου με νερό, ωστόσο το σημείο αυτό απομονώθηκε όταν προ ετών ένας άντρας του χωριού αυτοκτόνησε πέφτοντας μέσα σ αυτό.

Οι ντόπιοι επίσης έχουν ακούσει διηγήσεις, και μας τις μετέφεραν, για το πέρασμα από το Μετόχι Ησυχάκη τόσο του Γεωργίου του Α , Αρμοστή της Κρήτης όσο και του Βενιζέλου, όταν επρόκειτο να φύγει για τη Μέση Ανατολή.

Μου είπαν πως η κόρη του Ησυχάκη, που ζει στην Αθήνα, το παραχώρησε στο Δήμο Πλατανιά όμως δε βλέπουν να γίνονται ενέργειες για να συντηρηθεί και να αποκατασταθεί το αντίθετο μάλιστα… «Τώρα θέλουν να μας κλείσουν και το ταχυδρομείο μας, που ήταν το πρώτο που λειτούργησε από το Βενιζέλο» μου λένε με παράπονο. Τι να τους απαντήσω; πως έχουν άδικο και πως η ενδοχώρα γίνονται φιλότιμες προσπάθειες από την Πολιτεία για να μην ερημώσει;

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε ιστότοπο, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)