Το βράδυ της 26ης Ιουνίου του 1926 η ισχυρή σεισμική δόνηση μεγέθους 7,6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ χτύπησε το νοτιοανατολικό Αιγαίο προκαλώντας τεράστιες καταστροφές τόσο στη Ρόδο όσο και στην Κρήτη, τη Χάλκη, την Κω, την Κάρπαθο, την Τήλο, τη Χάλκη και το Καστελόριζο. Το επίκεντρο ήταν μεταξύ της Κω και της Ρόδου και σχεδόν 60 χιλιόμετρα από την πόλη της Ρόδου.
Ήταν ο ισχυρότερος σεισμός από την αρχή των καταγραφών στην Ελλάδα και προερχόταν από το ρήγμα της Χάλκης το οποίο είχε «δώσει»τον σεισμό των 7,7 Ρίχτερ του 1856 και τον σεισμό των 7,5 Ρίχτερ του 1863 που κατέστρεψε 12 χωριά στη Ρόδο και σκότωσε 300 ανθρώπους....
Δεκάδες χωριά της Κρήτης δέχτηκαν ισχυρό πλήγμα. Κυρίως όμως η πόλη και χωριά του νομού Ηρακλείου. Υπολογίζεται ότι πάνω από 200 σπίτια κατέρρευσαν και πάνω από 500 έπαθαν σοβαρές ζημιές. Δεκάδες και οι τραυματίες. Ευτυχώς όμως στο νησί δεν καταγράφονται νεκροί.
Ανάμεσα στις συνέπειες της καταστροφής από τον φοβερό σεισμό ήταν και η καταστροφή ενός μέρους των εκθεμάτων του νέου, τότε, αρχαιολογικού μουσείου.
Η δόνηση έγινε κατά κύματα αισθητή, στα Χανιά, τα Σφακιά, το Ρέθυμνο, την Αργυρούπολη, τα Σελλιά Ρεθύμνου, τα’ Ανώγεια, τους Αγίους Δέκα, το Τυμπάκι, τα Μάλια, το Βραχάσι, τον Άγιο Νικόλαο, τη Σητεία, τη Ζάκρο, ενώ την επομένη μια ακόμη μετασεισμική δόνηση έφτασε με τον ίδιο «κυματιστό» τρόπο μέχρι την Ιεράπετρα. Έφτασε, δηλαδή, σε όλα τα σημεία του ορίζοντα, από δυτικά στα ανατολικά και από βορρά στο νότο.
Οι Βασίλης και Κατερίνα Παπαζάχου αναφέρουν στο βιβλίο τους «Οι σεισμοί της Ελλάδας» ότι οι γειτονικές του Ηρακλείου παραλιακές γραμμές ανασηκώθηκαν τμηματικά περίπου 20-30 εκατοστά και προκλήθηκε διαπλάτυνση της ακτής για μερικές δεκάδες μέτρα....
Η «Νέα Εφημερίς» του Ιωάννου Μουρέλλου έγραφε την επομένη, σε ένα ποιητικότατο κείμενο, με τον τίτλο «Από του Άδου εις την ζωήν, ενώ το μισοφέγγαρο εσφάδαζε- Η πένθιμος κίνησης της πόλεως- ζημίαι και καταστροφαί- τα μέχρι τούδε γνωσθέντα θύματα»:
«Η πόλις μας χθες επλησίασε στα μελανότερα δώματα του Άδου σεισθείσα απ’ άκρου εις άκρον μετά τοσαύτης ορμής και σφοδρότητος ώστε εάν η σεισμική δόνησις ήτις ήρξατο την 9.40 περίπου εσπερινήν διήρκει ολίγα εισέτι δευτερόλεπτα αι κατακόμβαι του Άδου στέλλουσαι τους μελανοχίτωνας φρουρούς των θα παρελάμβαναν τα θύματά των χωρίς ούτε καν το προς τον Ύψιστον στερνό της μεταλήψεως καθήκον να εκτελέσωσι.
Ο βόμβος των στεγών, οι γδούποι των πιπτόντων λίθων, ο υπόκωφος του εδάφους συριγμός, αι ικετευτικαί φωναί του λαού, οι ολοφυρμοί των εις τας αγκάλας των σφιγγόντων τα βρέφη μητέρων θρήνοι, κλαυθμοί και οδυρμοί, συνοδευόμενοι και υπό του κατακλύσαντος την πόλιν βαθέως σκότους- λόγω της διακοπής του ηλεκτρικού ρεύματος- διεπέρων τα ώτα θρηνωδώς των εν νεκρική αγωνία πολιτών, ο δε πόνος ζωγραφισμένος με τις πλειό ζοφερές πινελιές αοράτου ζωγράφου, αντικατόπτριζε πραγματικήν χορωδίαν διαβόλων, υπενθύμιζε Κόλασιν Δάντη.
Η Παναγία όμως και την φοράν ταύτην δεν παρείδε ούτε και παρήκουσε τας των πιστών της γοεράς ικεσίας , έρριψε την ανθόκρινον προστασίας σκέπην της, έσωσε την πόλιν, ενώ εις τον του Αγίου Τίτου ναόν εσφάδαζε το κρημνισθέν μισοφέγγαρο του Μεγαλομάρτυρος βουλή.
Ευθύς άμα τη παύσει των σεισμικών δονήσεων, ο λαός περίτρομος αδιακρίτως κοινωνικής τάξεως και φύλου, κρατών άλλος μεν πρόχειρον σκέπασμα, άλλος καθέκλες κλπ, κατηυθύνετο προς προφύλαξιν, εξ ενδεχομένης επαναλήψεως εις το ύπαιθρον όπου και ημιεκοιμήθη τρέμων ακόμη από την τρομεράν εντύπωσιν ην τω ενέπνευσεν ο πρωτοφανής δια την πόλιν μας σεισμός, επανακάμπτουσα δε μερίς τούτου κατά τας πρωινάς ώρας εις τους οίκους της και λαμβάνουσα ό,τι πρόχειρον χρήσιμον, επέστρεφε πάλιν εις το ύπαιθρον προς παραμονήν μη εμπιστευομένη εις την ειμαρμένην, αλλ’ εις τας προφητείας περί επανλήψεως του σεισμού!!
Κι ενώ πάσα η ζωή η ψαύσασα προς στιγμήν τας του Άδου θύρας και αντικρύσασα τα του Χάρωνος μελανίστια καράβια, ανέβλεπεν εντός ολίγου εαυτήν μεταφερομένην εις την Ανάστασιν, κι ενώ η κατήφεια εφανέρωνε στον κάθε προς αυτήν ατενίζοντα την λύπην και χαράν ομού αναμεμιγμένας, οι ταγοί της δημοσίας τάξεως και ασφαλείας περιτρέχοντες καθ’ όλας τας κατευθύνσεις την πόλιν μετά παραδειγματικής αυτοθυσίας και καρτερικότητας συνέλεγον οτέ μεν πληροφορίας, οτέ δε έδιδον χείρα βοηθείας εις τα ολίγα ευτυχώς θύματα άτινα εσώρευσε ο εξ εγκάτων γήινος βρηχυθμός»
Οι ζημιές στη Ρόδο ήταν τεράστιες. Συνολικά 3.200 σπίτια κατέρρευσαν εκ των οποίων τα 600 στο χωριό Αρχάγγελος. Άλλα 550 υπέστησαν ανεπανόρθωτες ζημιές. Δώδεκα άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε όλο το νησί, από τους οποίους οι τέσσερις στον Αρχάγγελο. Ίσως ο αριθμός των νεκρών να ήταν μεγαλύτερος αν λίγο νωρίτερα δεν είχαν είχαν προηγηθεί μικροσεισμοί που προειδοποίησαν τους κατοίκους και πρόλαβαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
(Πηγές: Μηχανή του Χρόνου, Candiadoc)
Η Ελένη Βασιλάκη είναι δημοσιογράφος. Έχει εργαστεί από το 1995 μέχρι σήμερα σε εφημερίδες και ραδιοφωνικούς σταθμούς του Ηρακλείου συνεργαζόμενη παράλληλα με ΜΜΕ στην Αθήνα. Είναι πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης με master στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων ενώ μιλά Αγγλικά και Ιταλικά. Λατρεύει τα ταξίδια και τις εκδρομές, τις πεζοπορίες στη φύση και τη γνωριμία με τον τόπο της και τους ανθρώπους του.