Άγιος Ονούφριος: Από έδρα Αδελφότητας, χαμάμ, λαδάδικο και σήμερα ερείπιο

Αρχικά φιλοξένησε την ορθόδοξη αδελφότητα του Αγίου Ονουφρίου, μετά έγινε χαμάμ από τους Τούρκους, εξελίχθηκε σε αποθήκη λαδιών, μετά την αποχώρηση των Οθωμανών, και σήμερα ρημάζει φυλακισμένος ανάμεσα στα κτίρια των οδών 1866, Τσικριτζή και Έβανς.

Ο λόγος φυσικά για το ναό του Αγίου Ονουφρίου, που υπό διαφορετικές συνθήκες θα γιορτάζαμε μεγαλοπρεπώς στις 12 Ιουνίου, στο Ηράκλειο.

Πρόκειται για μια εκκλησία που λίγοι γνωρίζουν μια και μόνο ο τρούλος της φαίνεται από ψηλά. Από όλες τις πλευρές του υπάρχουν κτίσματα-μεσοτοιχίες με τον Άγιο Ονούφριο και μόνο μια είσοδος βρίσκεται μέσα στο φούρνο της οικογένειας Τούλη.

Μπαίνοντας στο εσωτερικό του ναού, λίγα πράγματα μπορεί να δει κανείς σήμερα δεδομένης της φθοράς του χώρου αλλά και της έλλειψης φωτισμού. Η υγρασία είναι διαπεραστική ενώ στο βορειοδυτικό κομμάτι του υπάρχει ήδη κατάρρευση τμήματος από τον τοίχο .

Σκόρπια στο πάτωμα του, που ακόμα μοιάζει να φέρει υπολείμματα λαδιού από την τελευταία χρήση του ως λαδάδικου , κομμάτια από μεγάλες λαξευμένες πέτρες ενώ ο τρούλος του έχει καλυφθεί πλήρως από ξύλινο μεσοπάτωμα, στο οποίο οδηγεί κλειδωμένο πορτάκι.

Όπως μας είπε ο Νίκος Τούλης, εκείνοι κράτησαν ανοικτή, χωρίς να χτίσουν επάνω της, τη μοναδική είσοδο που οδηγεί σήμερα στο ναό και μπαίνουν τακτικά για να καθαρίσουν και να απολυμάνουν το χώρο, αν και η υγρασία με την απουσία φωτισμού, δεν επιτρέπει σε έντομα και τρωκτικά να επιβιώσουν εκεί μέσα.

Τον Άγιο Ονούφριο τον βρίσκουμε σε κατάλογο των εκκλησιών του Χάνδακα του 1583. Ήταν η έδρα της ορθόδοξης αδελφότητας του Αγίου Ονουφρίου, μετά το 1596, ενώ επί Τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε χαμάμ.

Όπως τονίζεται στην ιστοσελίδα του Δήμου Ηρακλείου, μετά την αποχώρηση των μουσουλμάνων πουλήθηκε ως ανταλλάξιμη περιουσία στους λαδέμπορους Βιτσαξάκη και Ελευθεράκη και για πολλά χρόνια λειτουργούσε ως λαδάδικο.

Δυστυχώς είναι ένας ναός από εκείνους που ποτέ δεν θα μπορέσουν να ξαναδούν το φως της ημέρας, μια και δύσκολα μπορούν να γκρεμιστούν τόσα καταστήματα και κτίρια που τον περιβάλλουν.

Εμείς μόνο από παλιές φωτογραφίες, όπως αυτές που είχε δημοσιεύσει ο G. Gerola στο βιβλίο του "Βενετικά μνημεία της Κρήτης (Εκκλησίες) ",σε μετάφραση Στέργιου Σπανάκη, μπορούμε να έχουμε έστω και αμυδρά μια εικόνα του από το παρελθόν, κι αυτή όχι όταν ήταν στις δόξες του.

Ποιος ήταν ο Άγιος Ονούφριος

Για την ιστορία ν αναφέρουμε πως ο Άγιος Ονούφριος ήταν μια τις μεγαλύτερες ασκητικές φυσιογνωμίες των αιγυπτιακών έρημων και καταγόταν από την Περσία. Σε νεαρή ηλικία, εντάχθηκε σε μια κοινοβιακή αδελφότητα, όπου για αρκετά χρόνια ασκήθηκε στην πνευματική και σωματική εγκράτεια και στην υπακοή. Όταν μεγάλωσε αρκετά θέλησε να πάει βαθύτερα στην έρημο, να γνωρίσει τη ζωή των ασκητών της.

Εκεί ο Ονούφριος επιδόθηκε σε μεγαλύτερη πνευματική άσκηση, και η φήμη του διαδόθηκε σε όλους τους ερημίτες, που συχνά πήγαιναν να τον συμβουλευθούν και να πάρουν την ευχή του. Εκεί άφησε και την τελευταία του πνοή και θάφτηκε κάτω από έναν πελώριο φοίνικα.

Ελένη Βασιλάκη