Οι Κουμπέδες στο δρόμο προς Τύλισσο, το χθες και το σήμερα του κτιρίου

Σίγουρα όλοι έχουμε περάσει αρκετές φορές από το σημείο αυτό κι ορισμένοι ίσως να το έχουν επισκεφθεί όταν λειτουργούσε ως ταβέρνα.

Οι Κουμπέδες, στο δρόμο προς Τύλισσο, για τους οποίους ο λόγος, είναι ένα κτίσμα που δεν περνά απαρατήρητο λόγω της αρχιτεκτονικής του.

Οι Κουμπέδες όταν λειτουργούσαν ως Χάνι  Πηγή: http://archives.elia.org.gr:8080/LSelia/images_View/2E61.056.JPG

Η λέξη κουμπές είναι τουρκική (kubbe) και σημαίνει τρούλος και θόλος. Τη συναντάμε και στην αραβική γλώσσα ως qúbba αλλά και στην Περσική ως koppe, με την ίδια έννοια.

Οι Κουμπέδες στο συγκεκριμένο δρόμο, λοιπόν, φέρουν δύο χαρακτηριστικούς τρούλους στη στέγη τους, εξού και το όνομα τους.

Αρχικά το κτίσμα αυτό χρησιμοποιήθηκε ως χάνι, όπου ξαπόσταιναν και διανυκτέρευαν οι οδοιπόροι που είχαν προορισμό το Χάνδακα, κάτι σαν τα μεταγενέστερα πανδοχεία. Το βράδυ οι πύλες του Χάνδακα έκλειναν κι όσοι δεν προλάβαιναν να φθάσουν στην ώρα τους αναζητούσαν ένα χώρο για να μείνουν.

Ο Τούρκος περιηγητής Ευλιγιά Τσελεμπή το 1670 αναφέρεται στους Κουμπέδες ως «Καφενείο των κυπαρισσιών» ενώ πολύ αργότερα ο Pashley γράφει γι αυτούς πως ήταν «ένα ερειπωμένο χάνι που κάποτε πρόσφερε καλό κατάλυμα».

Ο Βρετανός Καπετάνιος και χαρτογράφος Thomas Abel Brimage Spratt στις περιηγήσεις του στην Κρήτη, κάπου στο 1850, κάνει επίσης αναφορά στους Κουμπέδες κατευθυνόμενος προς την Τύλισσο κι από εκεί προς Ανώγεια:

«Από την Κάντια ξεκινήσαμε νωρίς το πρωί και προχωρήσαμε κατά μήκος της ακτής του κόλπου προς τους πρόποδες των λόφων κοντά στον Αρμυρό. Ανάβαση περίπου ενός τετάρτου της ώρας από κει μας έφερε στο ερειπωμένο χάνι και καφενείο πάνω στο βουνό. Μια πηγή και λίγες συκιές μας πρόσφεραν προσωρινή δροσιά και προστασία από τον ζεστό πρωινό ήλιο, ενώ το διπλανό καφενείο έδωσε λίγο κακό κρασί και ρακή στους διψασμένους ημιονηγούς μου».

Στη σύγχρονη εποχή ο χώρος αυτός λειτούργησε για ένα διάστημα ως ταβέρνα που προσέφερε παραδοσιακό κρητικό φαγητό.

(Πηγή πληροφοριών: Ταξίδια και Έρευνες στην Κρήτη του 1850, Τ.Α.Β SPRATT, σε μετάφραση Μαρίας Ψιλάκη και σχολιασμό Νίκου Ψιλάκη).