Μιαμού, ένα χωριό με ζωή από τη νεολιθική περίοδο που αγωνίζεται να κρατηθεί ζωντανό

To όμορφο και φιλόξενο χωριό Μιαμού, βρίσκεται νότια του νομού Ηρακλείου αρκετά κοντά με την περιοχή του Λέντα.

Της Ελένης Βασιλάκη

Το όνομα του το χωριό εικάζεται πως το πήρε όταν οι μικροί οικισμοί, που είχαν αναπτυχθεί στη λεκάνη της Μιαμούς, εξαιτίας ασθενειών αποδεκατίστηκαν και όσοι επέζησαν, για να έχουν την ασφάλεια της ομάδας, μετακόμισαν και έφτιαξαν τη Μιαμού. Δημιούργησαν έτσι μια νέα, ενιαία, κοινωνία ανθρώπων που ζούσαν όλοι μαζί στην οποία δόθηκε το όνομα από τις λέξεις Μια και Ομού ( στην αρχαία ελληνική γλώσσα ομού σημαίνει μαζί) . Οι δύο λέξεις ενώθηκαν και στην πορεία χάθηκε το γράμμα ο και έμεινε το Μιαμού.

Ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Κωστής Μανιδάκης με τα μέλη του Συλλόγου και το σύνολο των κατοίκων της Μιαμούς καταβάλλουν προσπάθειες για να κρατήσουν το χωριό τους ζωντανό. Κι έχουν, όπως φάνηκε, κάθε λόγο να αναδείξουν και να κρατήσουν ζωντανή τη Μιαμού, όχι μόνο επειδή είναι ο τόπος τους και τον αγαπούν αλλά κι επειδή έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορική διαδρομή, που ξεκινά από τη νεολιθική περίοδο, κι έχει σε όλες τις ιστορικές περιόδους σημαντικά μνημεία και δείγματα γραφής να επιδείξει.

 

Η Μιαμού είναι ένα ορεινό χωριό, πάνω στην νότια οροσειρά της Κρήτης, τα Αστερούσια, που μπορεί να μην ευνοήθηκε με γόνιμα εδάφη αλλά έχει την τύχη να είναι ένα σημαντικό πέρασμα προς το γειτονικό Λέντα, με τη σπουδαία παρουσία σε αρχαιολογικό και μυθολογικό επίπεδο.

Αναβίωση του αρχαίου πρώτου μονοπατιού της Ευρώπης

Μάλιστα αυτή η σύνδεση είναι που εντείνει την προσπάθεια για την αναβίωση του αρχαίου μονοπατιού που έφερε το Δία με την Ευρώπη, μετά την αρπαγή της, στο λιμάνι της αρχαίας Λεβήνας κι από εκεί, μέσω Μιαμούς και άλλων περιοχών, τους οδήγησε στη Γόρτυνα, όπου το ζευγάρι συνευρέθηκε κάτω από τον αειθαλή πλάτανο.

Όπως αναφέρει στο e-storieskritis.gr ο κ Μανιδάκης, η πρόταση γι αυτό το μονοπάτι και το χαρακτηρισμό του ως του πρώτου μονοπατιού στην Ευρώπη, που οφείλει κάθε Ευρωπαίος πολίτης να περάσει, έπεσε στο τραπέζι από Ιταλούς αρχαιολόγους και αγκαλιάστηκε αμέσως από τον Πολιτιστικό Σύλλογο.

 Να πούμε πως μια από τις εκδοχές του μύθου αναφέρει πως ο Δίας με την Ευρώπη κάθισαν για να ξεκουραστούν σε ένα σπηλιάρι στο πρινόδασος της Μιαμούς, πορευόμενοι προς τη Γόρτυνα.

Η ιστορική παρουσία της Μιαμούς

Κατά τα λοιπά, όπως επεσήμανε ο κ Μανιδάκης, ανθρώπινη παρουσία στο χωριό τους υπάρχει από τη νεολιθική περίοδο. Στο κέντρο του χωριού, δίπλα σ ένα κυπαρίσσι, βρίσκεται ένα σπίτι το οποίο είναι χτισμένο σε συνέχεια ενός σπηλαίου, όπου έχουμε ευρήματα κατοίκησης από τη νεολιθική περίοδο.

Στη θέση Κορακιές, λίγο έξω από τη Μιαμού, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε, προ 20ετίας, στο φως ένα θολωτό τάφο ενώ  οι εργασίες που έγιναν, τη δεκαετία του 1960,  από τη ΜΟΜΑ, για την κατασκευή δρόμου, έπεσαν πάνω στα ερείπια οικισμού, που δυστυχώς υπέστη μεγάλη καταστροφή από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώνουν κατοίκιση της περιοχής και κατά την πρωτομινωική περίοδο.  

Πριν από 2 χρόνια, εξάλλου, έγιναν επιφανειακές έρευνες από διεθνή ομάδα αρχαιολόγων, με υπεύθυνο τον Αντώνη Βασιλάκη, νοτιοανατολικά της Μιαμούς, όπου και ήλθαν στο φως κεραμικά και άλλα λίθινα αντικείμενα, τα παλαιότερα εκ των οποίων χρονολογούνται 5000 χρόνια πριν.

Από τη βυζαντινή περίοδο έχουν απομείνει στο χωριό διάσπαρτα πολλά ξωκλήσια.

Συμμετοχή σε απελευθερωτικούς αγώνες

Οι άνθρωποι από τη Μιαμού είχαν τη δική τους συμβολή σε όλους τους αγώνες ενάντια στους εχθρούς της πατρίδας μας. Αγωνίστηκαν ενάντια στους Τούρκους, ταξίδεψαν ως τη Μακεδονία για να συνδράμουν στο Μακεδονικό Αγώνα, πολέμησαν στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Μάλιστα και οι γυναίκες του χωριού, όταν σύμμαχοι κρύβονταν στις σπηλιές της περιοχής, φρόντιζαν να τους μεταφέρουν νερό και φαγητό, πράγμα που το πλήρωσε η Μιαμού με πολύ αίμα, όταν το πληροφορήθηκε η ομάδα του αιμοσταγούς Φρίτς Σούμπερτ.

Καταγωγή από τη Μιαμού και το γειτονικό Απεσωκάρι έχει και ο ένας από τους έξι σαμποτέρ του αεροδρομίου Ηρακλείου, την νύχτα της 13ης προς 14η Ιουνίου 1942, ο Κωστής Πετράκης.

Οι σηκωματάρικοι πρίνοι

Η ζωή στη Μιαμού, κατά το παρελθόν, δεν ήταν εύκολη, εξήγησε ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου. Φανταστείτε πως πέρα από τις περίφημες σηκωματάρικες ελιές, είχαν και σηκωματάρικους πρίνους, ένα πολύτιμο δέντρο για εκείνους αφού με αυτό έτρεφαν τα ζώα τους και επιβίωναν και οι ίδιοι.

 Σηκωματάρικο, να διευκρινίσουμε πως, θεωρείται ένα δέντρο που είναι σε ένα χωράφι ιδιοκτησίας ενός ατόμου αλλά το ίδιο το δέντρο μπορεί να ανήκει σε άλλο ιδιοκτήτη.

 Από αυτά τα πρινάρια, στη διάρκεια του πολέμου, έπαιρναν τα βελανίδια , τα φούρνιζαν και στη συνέχεια τα άλεθαν στο χερόμυλο για να φτιάξουν αλεύρι κι από αυτό ψωμί, για να ξεγελάσουν την πείνα τους.

Το νερό, λιγοστό σε τούτο τον ξερό τόπο, παλιά το έπαιρναν με το δελτίο από την κοινότητα για να καλύπτουν όπως όπως τις ανάγκες τους.

 Τουρισμός τότε δεν υπήρχε κι έτσι οι κάτοικοι του χωριού, ο ένας μετά τον άλλο, άρχισαν να μεταναστεύουν στην Αμερική, στη Γερμανία, το Βέλγιο, την Αυστραλία και αλλού.

Σχεδόν έφτασε να ερημώσει το χωριό μετά τον πόλεμο. Στη συνέχεια δειλά δειλά άρχισαν, όσοι είχαν απομείνει, να καλλιεργούν ντομάτες στο Λέντα, που ήταν τότε μετόχι της Μιαμούς, γι αυτό και ο συγκεκριμένος τόπος αναπτύχθηκε άναρχα όταν, λόγω τουρισμού, τα περβόλια έδωσαν τη θέση τους σε διαμερίσματα και επιχειρήσεις εστίασης.

Ο τουρισμός γύρω από το χωριό

Ο τουρισμός, σε τούτα τα μέρη, πέρασε κι αυτός από διάφορα στάδια πριν φθάσουμε στην εικόνα που έχει σήμερα. Λίγο πριν τη Μιαμού ήταν γνωστό το νερό της πηγής της Αγίας Μαρίνας, σε ένα χώρο γεμάτο πλατάνια. 

Επειδή το νερό αυτό, όπως διηγούνται οι παλιότεροι, ήταν θεραπευτικό για τα νεφρά, υπήρχε κόσμος που πήγαινε εκεί το καλοκαίρι και διέμενε για να μπορέσει με αυτό το νερό να αντιμετωπίσει ασθένειες των νεφρών. 

Στο δε Λέντα παλιότερα, ήταν φημισμένα τα αμμόλουτρα για τις αρθρώσεις και το νερό του για παθήσεις του στομάχου. Άνθρωποι με προβλήματα στις αρθρώσεις και όχι μόνο, πήγαιναν εκεί τα καλοκαίρια και χώνονταν κάτω από τη άμμο αναζητώντας τη θεραπεία τους ενώ όσοι είχαν προβλήματα με το στομάχι τους χρησιμοποιούσαν το ιαματικό νερό του.

Η προσπάθεια του Πολιτιστικού Συλλόγου να κρατήσει ζωντανή τη Μιαμού

Τα τελευταία χρόνια ο Πολιτιστικός Σύλλογος της Μιαμούς προσπαθεί με κάθε μέσο να συμβάλει στην ανάπτυξη του τόπου του κι ήδη τα πρώτα δείγματα της δουλειάς του έχουν αρχίσει να φαίνονται.

Το παλιό δημοτικό σχολείο του χωριού, που είχε ερημώσει, εντάχθηκε σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα, με τη βοήθεια του δήμου, και ανακαινίστηκε ώστε να είναι η βάση για τις πολλές  δραστηριότητες του συλλόγου.

Κάτοικος της Μιαμούς παραχώρησε το σπίτι του το οποίο, μέσω του προγράμματος leader, έγινε ο χώρος φιλοξενίας της μικρής και ενδιαφέρουσας λαογραφικής συλλογής του χωριού.

 Σε ένα ακόμα χώρο που παραχωρήθηκε ,από άλλον συγχωριανό τους, έφτιαξαν  ξυλόφουρνο με δομή για ζύμωμα ώστε να αναβιώνουν το παραδοσιακό ζύμωμα του εφτάζυμου και άλλων τύπων ψωμιού και γλυκισμάτων, και όχι μόνο.

Είναι παρήγορο να βλέπεις πάντως τέτοιες προσπάθειες από μικρούς οικισμούς που με πείσμα αντιστέκονται στην ερήμωση τους, κι ακόμα πιο παρήγορο να βλέπεις ανθρώπους, όπως αυτούς που συναντήσαμε στη Μιαμού που αναζητούν τα κομμάτια του πάζλ της ιστορίας τους και με αυτά την ανασυνθέτουν για να την παραδώσουν στις επόμενες γενιές

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος  σε οποιοδήποτε ιστότοπο, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)

(Το φωτογραφικό υλικό μας διέθεσε ο Χρήστος Οικονομάκης)