Η Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Επανωσήφη-Το παρελθόν και το παρόν της

Σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από τη πόλη του Ηρακλείου, σε ένα καταπράσινο χώρο,βρίσκεται η Ιερά και Μονή του Αγίου Γεωργίου Επανωσήφη.

Η Μονή ιδρύθηκε μεταξύ του 1590 και του 1600 από το μοναχό Παϊσιο, ο οποίος πέρασε οδοιπόρος από την περιοχή και στον ύπνο του είδε τον Άγιο Γεώργιο.Ο Άγιος του είπε να μείνει σε ένα μικρό εκκλησάκι που υπήρχε εκεί και ήταν αφιερωμένο στη χάρη του.

Ο Παϊσιος έκανε αυτό που του υπέδειξε ο Άγιος Γεώργιος και σιγά σιγά ξεκίνησε την προσπάθεια για την επέκταση του ναού.

Με το πέρασμα του χρόνου, οι κάτοικοι των γύρω χωριών τον συνέδραμαν ενώ κάθε φορά που του τύχαιναν δυσκολίες πήγαινε στην εικόνα του Αγίου και μετά από θερμή προσευχή, με θαυματουργικό τρόπο λύνονταν όλα τα προβλήματα.

Μετά από λίγο καιρό ήλθαν μοναχοί από γειτονικές μονές και με δικά τους οικονομικά μέσα έφτιαχνε ο καθένας το δικό του κελί κι έτσι σταδιακά δημιουργήθηκε το μοναστήρι.

Η ονομασία της Μονής, όπως αναφέρει ο ιερομόναχος Τίτος Βαρλεντζάκης, προήλθε από την εποχή της Ενετοκρατίας, οπότε ο ιππότης Αθανάσιος Λαγκουβάρδος, γόνος αρχοντικής οικογενείας, διατηρούσε στη περιοχή δύο «φέουδα», στα οποία έβοσκαν τα κοπάδια του δύο Κρητικοί που είχαν και οι δύο το όνομα, Σήφης.

Για να τους ξεχωρίζει ο ένας από τους δύο ονομάσθηκε Απάνω Σήφης και ο άλλος Κάτω Σήφης και επειδή η Μονή βρίσκεται στο σημείο όπου είχε το μιτάτο του ο Απάνω Σήφης, προέκυψε το σημερινό τοπωνύμιο, Επανωσήφης.

Στο αριστερό μέρος της εισόδου του καθολικού, στη βορειοδυτική γωνία της Μονής, βρίσκεται ο τάφος του Μιχαήλ Μηλιαρά.

Ο Μηλιαράς, όπως αναφέρεται στη σχετική επιγραφή: «Ήταν ευσεβής χριστιανός εκ του χωρίου Μηλιαράδων. Επί τη ανάγκη ασθενείας αυτού και ως λέγουν και του ποιμνίου του, έταξεν εις την Ιεράν Μονήν Αγίου Γεωργίου τρείς μπροσταρότραγους».

Όμως όταν ήρθε η ώρα να εκπληρώσει το τάμα του, ο γιός του ανακάλυψε ότι αν έδιναν τα τρία ζώα, το κοπάδι του θα έμενε ακέφαλο.

Το βράδυ της παραμονής της γιορτής του Αγίου ο Μιχαήλ Μηλιαράς διανυκτέρευσε στη Μονή και άκουσε να ηχούν τα κουδούνια του κοπαδιού του.

Φοβήθηκε ότι ίσως να ήταν κλέφτες, αλλά προς μεγάλη του έκπληξη είδε το κοπάδι του να κατευθύνεται μόνο του, έχοντας μπροστά τους τράγους, προς την αυλή της εκκλησίας του Μοναστηριού.

Αμέσως ζήτησε συγχώρεση από τον Άγιο για το τάμα του, που δεν εκπλήρωσε, και στενοχωρημένος για ότι συνέβη κάθισε σ ένα μεγάλο βράχο μπροστά απ' τη δυτική είσοδο της εκκλησίας .

Από 'κει έβλεπε τους δόκιμους μοναχούς να κουβαλούν το νερό από μακριά, για τις ανάγκες της Μονής και σκέφτηκε πως ο Άγιος Γεώργιος έπρεπε να κάνει ένα θαύμα να λύσει αυτό το σοβαρό ζήτημα.

Όσο το σκεφτόταν αυτό οι τράγοι, που ήταν κάτω από ένα δέντρο έσπρωξαν μια πέτρα κι αυτή πήγε και χτύπησε το βράχο όπου ήταν καθισμένος.

Το βράδυ είδε στον ύπνο του τον Άγιο Γεώργιο που του υπέδειξε πως ακριβώς κάτω από αυτό το βράχο εκείνο υπήρχε πηγή με νερό.

Πράγματι την επόμενη μέρα οι μοναχοί έσκαψαν στο σημείο που τους υπέδειξε ο Μηλιαράς και βρήκαν την πηγή. Στη θέση της πηγής σήμερα βρίσκεται η κρήνη του Αγιάσματος.

Η συμβολή της Μονής στους απελευθερωτικούς αγώνες

Με την έκρηξη της Εθνεγερσίας του 1821, φονεύθηκαν από τους Τούρκους 18 μοναχοί και η Μονή καταστράφηκε ολοκληρωτικά.

Οι διασωθέντες πατέρες κατέφυγαν στα Σφακιά και τα πολύτιμα κειμήλια του Επανωσήφη πουλήθηκαν στην Ύδρα.

Με τα χρήματα που μαζεύτηκαν από την πώληση αγοράσθηκαν όπλα για τη συνέχιση του Αγώνα.

Μετά την Επανάσταση, η Μονή ανασυστάθηκε από τους μοναχούς Νεόφυτο και Βικέντιο.

Στις παραμονές της Κρητικής Επανάστασης του 1866, πολλοί αγωνιστές βρήκαν καταφύγιο εκεί, ενώ πολλοί μοναχοί έλαβαν ενεργά μέρος, για την απελευθέρωση του νησιού, από τον Τουρκικό ζυγό.

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μοναχοί για να διασώσουν τα κειμήλια και την κινητή περιουσία της Μονής, κατέφυγαν στη Μονή του Αγίου Αντωνίου Απεζανών.

Οι νεώτεροι μοναχοί έλαβαν μέρος στις ένοπλες συγκρούσεις μέσα από τα σώματα Κρητών οπλαρχηγών. Πολλοί από αυτούς σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν.

Το ίδιο συνέβη και στην Επανάσταση του 1896. Ο φόρος αίματος της Μονής Επανωσήφη στους αγώνες του Έθνους είναι σημαντικός.

Το Καθολικό της Μονής

Το Καθολικό βρίσκεται στο κέντρο του μεγάλου προαύλιου χώρου της Μονής. Είναι μια δίκλιτη βασιλική. Το δεξιό κλίτος τιμάται στον Άγιο Γεώργιο και το αριστερό στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Θεμελιώθηκε στις 5 Μαρτίου 1861 και αποπερατώθηκε στις 22 Απριλίου 1863. Το τέμπλο του ναού είναι περίτεχνο, ξυλόγλυπτο με σπάνιες παραστάσεις.

Στο αριστερό μέρος του καθολικού βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα του Αγίου Γεωργίου.

Στην είσοδο του ναού, η οποία είναι κατασκευασμένη με λευκό μάρμαρο, βρίσκεται χαραγμένη επιγραφή με το κοντάκιο των εγκαινίων.

Ακριβώς απέναντι από την είσοδο του καθολικού, βρίσκεται διώροφο κτήριο, το οποίο αναγέρθηκε το 1920 και στο οποίο στεγάζονται: το ηγουμενείο, η αίθουσα υποδοχής, το σαλόνι, η βιβλιοθήκη, τα υπνοδωμάτια φιλοξενίας των προσκυνητών, η κουζίνα, η τραπεζαρία και άλλοι βοηθητικοί χώροι.

Εκτός του Καθολικού, και εντός του περίβολου της , υπάρχει το παρεκκλήσιο του Αγίου Ευγενίου, το οποίο ανεγέρθηκε το 1983, προς τιμήν του Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγένιου.Στη δικαιοδοσία της Μονής υπάγονται και άλλα 6 εξωκκλήσια τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα σε γειτονικές περιοχές.

Στο διάβα των αιώνων η Μονή Επανωσήφη ανέθρεψε μεγάλα πνευματικά αναστήματα, τα οποία με τη ζωή και τη δράση τους, αξιώθηκαν να ανέλθουν σε ανώτατα εκκλησιαστικά αξιώματα.

Αναφέρουμε ενδεικτικά: το μακαριστό Μητροπολίτη Κρήτης και μετέπειτα πρώτο Αρχιεπίσκοπο Κρήτης Ευγένιο Ψαλλιδάκη (ορειχάλκινος ανδριάντας του οποίου υπάρχει στην αυλή της Μονής), τον Επίσκοπο Αγίου Φραγκίσκου Αμερικής Αντώνιο, τον Επίσκοπο Ντένβερ Αμερικής Άνθιμο, το μακαριστό Μητροπολίτη Γορτύνης και Αρκαδίας Κύριλλο κ.α.

Κειμήλια και Λείψανα

Σε ειδικά διαμορφωμένη διώροφη πτέρυγα, στο τέλος του προαύλιου χώρου της Μονής, στεγάζεται το εκκλησιαστικό μουσείο και η βιβλιοθήκη.

Στο μουσείο εκτίθενται: παλαιές και σπάνιες φορητές εικόνες, αργυρά Ευαγγέλια, παλαιά ιερά σκεύη, αντιμήνσια, κανδύλες σταυροί επιστήθιοι και ευλογίας, εγκόλπια, ποιμαντορικές ράβδοι, επισκοπικές μίτρες, οι αρχιερατικές στολές και τα παράσημα του Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγένιου, θυμιατήρια, κ.α.

Επίσης το Μοναστήρι έχει στη κατοχή του μεγάλο αριθμό ιερών λειψάνων, όπως των Αγίων: Αντωνίου, Ευθυμίου, Τρύφωνος, Χαραλάμπους, Θεοδώρου του Στρατηλάτου, Μεθοδίου, Μεθοδίου Κρήτης, Παρθενίου, Παρασκευής, Παντελεήμονος, Θωμά, Πελαγίας, Αναστασίας της Ρωμαίας, Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού, Νεκταρίου Πενταπόλεως, Ιωάννου του Ελεήμονος, Χρυσοστόμου, Αικατερίνης, Αναστασίας της Φαρμακολύτριας, κ.α.

Η Μονή Επανωσήφη εορτάζει τη μνήμη του Αγίου Γεωργίου, στις 23 Απριλίου και στις 3 Νοεμβρίου.