Ο δημοφιλής Άγιος που "φανερώνει" χαμένα πράγματα και το κέντρο λατρείας του στην Κρήτη

Ο Ναός του Αγίου Φανουρίου στο Βαλσαμόνερο

Ένας από τους πλέον αγαπητούς Αγίους της Εκκλησίας μας είναι ο Άγιος Φανούριος, ο Άγιος που έχει συνδεθεί με την ανεύρεση χαμένων πραγμάτων, για την οποία οι πιστοί τον ευχαριστούν φτιάχνοντας στη χάρη του την περίφημη φανουρόπιτα.

Η μνήμη του τιμάται στις 27 Αυγούστου ωστόσο ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε για το πού και πότε μαρτύρησε.

Έγινε γνωστός από την τυχαία ανεύρεση της εικόνας του μεταξύ 1355 και 1369 στη Ρόδο.

Κατά τη διάρκεια ανασκαφών στο νότιο μέρος των παλαιών τειχών της πόλης βρέθηκε πολύ παλιός χριστιανικός ναός με πολλές κατεστραμμένες εικόνες και μία καλώς διατηρημένη, που απεικόνιζε ένα νεαρό στρατιωτικό ο οποίος κρατούσε σταυρό και λαμπάδα αναμμένη, ενώ ολόγυρα της εικόνας ήταν ζωγραφισμένες δώδεκα παραστάσεις με τα μαρτύρια που υπέφερε ο Άγιος.Η εικόνα έφερε επιγραφή με τις λέξεις «Άγιος Φανούριος».

Ο τότε μητροπολίτης Ρόδου Νείλος Β' ανοικοδόμησε τον ναό του Αγίου, συνέταξε την ακολουθία του και καθιέρωσε την εορτή του στις 27 Αυγούστου.

Ο Άγιος Φανούριος θεωρείται από τη λατρευτική παράδοση ως ο κατ’ εξοχήν άγιος που μπορεί να βοηθήσει στην ανεύρεση «φανέρωση» οποιουδήποτε χαμένου αντικειμένου, προφανώς από την παρετυμολογική σύνδεση του ονόματός του με τη λέξη «φανερώνω».

Συναφής με τη δοξασία αυτή είναι και η παλαιότερη πίστη ότι ο Άγιος Φανούριος «φανερώνει» στις κοπέλες τον άνδρα που θα πάρουν.

Συνηθέστατα, οι γυναίκες όταν χάσουν κάτι, επικαλούνται τη βοήθειά του, τάζοντας του μια φανουρόπιτα, την οποία μοιράζουν για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες της μάνας του Αγίου, που σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση ήταν αμαρτωλή.

Ο ναός του Αγίου στο Βαλσαμόνερο

Στην Κρήτη πολλοί ναοί είναι αφιερωμένοι στη χάρη του όμως το κέντρο της λαϊκής λατρείας του Αγίου βρίσκεται στην περιοχή Βαλσαμόνερου όπου υπήρχε παλαιότερα μονή η οποία τιμούσε τον Άγιο Φανούριο (Δείτε εδώ).

Με βάση τις πληροφορίες, που συγκέντρωσε το e-storieskritis.gr, η Μονή Βαλσαμόνερου ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα και ήταν από τις πρώτες στην Κρήτη, η οποία φιλοξενούσε ανδρική και ησυχαστική αδελφότητα.

Σήμερα το Μοναστήρι έχει ερημώσει και ο Ναός του αποτελεί μετόχι της Ιεράς Μονής Βροντησίου. Το καθολικό του Ναού είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, μια αριστουργηματική τοιχογραφία της οποίας δεσπόζει στο δυτικό τμήμα του. Να σημειώσουμε πως η Μονή επί Ενετοκρατίας ήταν γνωστή ως Chiesa della Madonna di Varsamonero.

Πως έγινε το κλίτος που αφιερώθηκε στον Άγιο Φανούριο

Το δεύτερο κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο ενώ στο μέσο περίπου του ναού υπάρχει ένα ακόμα κλίτος αφιερωμένο στον Άγιο Φανούριο.

Σας μεταφέρουμε μια ιστορία, που διηγούνται οι μοναχοί της Μονής Βροντησίου, ως προς το πώς φτιάχτηκε αυτό το κλίτος. Επί Ενετοκρατίας (14ος αιώνας) υπήρχαν στη Μονή Βαλσαμόνερου τρείς διάκονοι που εξαιτίας των περιορισμών που είχαν επιβάλλει οι κατακτητές στη χριστιανική θρησκεία, έπρεπε να ταξιδέψουν ως τα Κύθηρα για να χειροτονηθούν.

Όταν επέστρεφαν έπεσαν στα χέρια πειρατών που τους πήγαν στην Μικρά Ασία. Ο Ηγούμενος της Μονής αποφάσισε να πάει εκεί για να τους φέρει πίσω και φθάνοντας στη Ρόδο συνέπεσε το διάστημα που είχε βρεθεί μια θαυματουργή εικόνα του Αγίου Φανουρίου, ο οποίος θεωρείται πως βοήθησε τελικά ώστε οι τρεις να αφεθούν ελεύθεροι.

Επιστρέφοντας στην Κρήτη, και εξαιτίας αυτού του γεγονότος, αποφασίστηκε να φτιαχτεί στο ναό μια προσθήκη και ένα νέο κλίτος αφιερωμένο στον Άγιο Φανούριο. Μάλιστα στο εσωτερικό του κλίτους αυτού, ψηλά, διακρίνεται, αν και ο φωτισμός αλλά και η κατάσταση της τοιχογραφίας δεν βοηθά αρκετά, μια αγιογραφημένη μορφή, σπάνια για τα τοπικά δεδομένα, ίσως και μοναδική, με το τριπρόσωπο, δηλαδή ένα σώμα και στη θέση του κεφαλιού τρεις μορφές Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα.

Το κλίτος αυτό αποτέλεσε ουσιαστικά και τον πρώτο ναό του Αγίου Φανουρίου στην Κρήτη και έτυχε τεράστιας λατρείας από τους πιστούς ενώ τον πλαισίωνε μια θαυματουργή εικόνα του Αγίου που σήμερα φυλάσσεται στη Μονή Βροντησίου.

Ο γεμάτος τοιχογραφίες ναός στο Βαλσαμόνερο ήταν κατά το παρελθόν, αν και λέγεται πως εξακολουθεί να είναι και σήμερα, ο ιερός τόπος όπου οδηγούνται οι ύποπτοι για ζωοκλοπές ώστε μπροστά στην εικόνα του Αγίου να μαρτυρήσουν την πράξη τους ή να ορκιστούν για την αθωότητα τους.