Το φυτό που έδινε την τσίχλα των παιδικών μας χρόνων- τοξικό σε μεγάλη ποσότητα αλλά γευστικό

Οι επιστήμονες τη λένε Carlina gummifera ή Ατρακτυλίς η κομμιοφόρος αλλά όσοι μεγαλώσαμε σε χωριά την ξέρουμε ως κολιά ή ακολιά και σχεδόν όλοι έχουμε δοκιμάσει το γευστικό γαλακτώδες υγρό που παράγει και μοιάζει με τσίχλα.

Βέβαια ως παιδιά που να ξέραμε πως πρόκειται για φυτό τοξικό και πολύ περισσότερο που να το ήξεραν οι μεγάλοι που παλιά έφτιαχναν ακόμα και γιαχνί με την καρλίνα.

Η Kαρλίνα η κομμιοφόρος, λοιπόν, αναπτύσσεται σε ξηρά και  άγονα εδάφη. Γύρω από τα μεγάλα ακανθωτά φύλλα της σχηματίζεται μια ροζέτα και απ αυτήν ξεπροβάλει μια ροζ μωβ κεφαλή, με σωληνωτά άνθη.

Γύρω απ αυτήν την κεφαλή βρίσκαμε, όταν είμαστε μικροί, «δάκρυα» από μια ουσία που εκκρίνει το φυτό, η οποία έχει ευχάριστη γεύση και μοιάζει πολύ με τη μαστίχα Χίου. 

Όταν μάλιστα κοπεί η κεφαλή της καρλίνας τότε αυτό το υγρό αυξάνεται κι όταν το αφήσεις συμπυκνώνεται, γίνεται μαστιχωτό, και τότε το αφαιρείς και το μασάς. Είναι βέβαια αρχικά σκληρό όμως σταδιακά μαλακώνει κάπως.

Μόλις κοπεί το κεφάλι του φυτού αρχίζει να βγάζει ένα υπόλευκο υγρό που λίγο μετά γίνεται μαστιχωτό 

Οι παλιότερες γενιές Κρητικών, σε δύσκολους καιρούς, έκοβαν τα κεφάλια που μοιάζουν με μικρές αγκινάρες, τα καθάριζαν από το σκληρό και αγκαθωτό περίβλημα τους και ότι απέμενε, το οποίο δοκιμάσαμε κι είχε επίσης ωραία γεύση, το έψηναν γιαχνί.

Ο Θεόφραστος αναφέρεται σ' αυτό το φυτό ονομάζοντας το ως χαμαιλέων ο λευκός ή άκανος. Ο Θεόφραστος διέκρινε μάλιστα δύο είδη του, τον χαμαιλέοντα το λευκό και τον χαμαιλέοντα τον μέλανα, με διαφορετικές ιδιότητες, τις οποίες περιέγραφε αναλυτικά.

 Φαίνεται πως χρησιμοποιούνταν κατά  των σκωλήκων των εντέρων, κατά της διάρροιας, αλλά και σαν δηλητήριο που σκοτώνει τους σκύλους και τα γουρούνια, λόγω της τοξικότητας του.

Σύγχρονη έρευνα έδειξε πως υπάρχει υψηλή περιεκτικότητα τοξικών ουσιών στις ρίζας του φυτού, οι οποίες δρουν όπως η στρυχνίνη (J. Scarborough,1978).

Το όνομα του γένους, Carlina, αποδίδεται στον Κάρολο τον Μέγα, Καρλομάγνο, αφού ένας θρύλος ήθελε τα στρατεύματά του να έχουν θεραπευτεί από την πανώλη χάρη σε κάποια είδη αυτού του φυτού.

To ελληνικό όνομα του γένους ατρακτυλίς προέρχεται από την ελληνική λέξη άτρακτος , δηλαδή αδράχτι. Το χαρακτηριστικό επίθετο του προέρχεται από το λατινικό gummis,  που σημαίνει γόμα, κόμμι και fer-a-um = φέρων

(Μέρος των πληροφοριών αντλήθηκε από το Flora cytherea )

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε SITE, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)