Ο μαγικός κόσμος των φυτών: από τις μινωικές τοιχογραφίες στη φαρμακευτική τους αξιοποίηση

Ο κόσμος των φυτών είναι μαγικός, ιδιαίτερος και πολυμελετημένος.

Αυτόν τον υπέροχο κόσμο ανέδειξε στο διεθνές επιστημονικό συνέδριο για τη Λαϊκή Ιατρική, το 2000 στο Ρέθυμνο, ο αρχαιολόγος Δρ Ιωάννης Βολανάκης. 

Η εισήγηση του αφορούσε στην πρόληψη και θεραπεία ασθενειών με βότανα στον τόπο καταγωγής του, το Αποδούλου Αμαρίου. Ωστόσο η ομιλία που παρουσίασε, και συμπεριλαμβάνεται στα πρακτικά του συνεδρίου ,είχε και ενδιαφέρον γενικότερο μια και άγγιξε σφαιρικά το θέμα των φυτών και βοτάνων.

Παπαρούνα

Σε ολόκληρη την Ευρώπη, όπως λοιπόν περιγράφει ο Ιωάννης Βολανάκης, βρίσκουμε πάνω από 10.000 φυτά εκ των οποίων τα 6.000 απαντώνται στην Ελλάδα και απ’ αυτά τα περισσότερα στην Κρήτη.

Λόγω της γεωγραφικής θέσης της Κρήτης μπορεί να συναντήσει κανείς εδώ φυτά που προέρχονται από την ηπειρωτική Ελλάδα, από την κεντρική και βορειοδυτική Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική, στην Αμερική και την Αυστραλία. Βέβαια υπάρχουν και τα λεγόμενα ενδημικά που τα βρίσκουμε μόνο στην Κρήτη.

Τα ανάκτορα κι οι επαύλεις στο νησί, κατά τη Μινωική Εποχή, και ιδίως τη Μεσομινωική, (2000-1500 π.Χ) κοσμούνταν συχνά με τοιχογραφίες με το διάκοσμο τους, σε πολλές απ αυτές, να είναι εμπνευσμένος από το φυτικό βασίλειο.

Θυμάρι

Έχουν αναγνωριστεί, με βεβαιότητα, σε μινωικές τοιχογραφίες διάφορα λαχανικά και χόρτα, η καλαμοειδής μυρτιά, η ελιά, ο κισσός, η λαγομηλιά, ο κρόκος, το αγιόκλημα, οι ίριδες, ο άσπρος κρίνος, ο κόκκινος κρίνος, τα ρόδα, η κάππαρη, πολλά θεραπευτικά βότανα, η ανεμώνη, η ιτιά, το κρίνο της θάλασσας, αλλά και εξωτικά φυτά όπως ο πάπυρος και ο λωτός.

Πληροφορίες από διάφορες πηγές μας δίνουν τη δυνατότητα να προσθέσουμε σε όλα αυτά και φυτά όπως το θυμάρι, το δίκταμο, τη μολόχα, τη συκιά, τα κυπαρίσσια νάνους κ.α

Σπαράγγια

Είναι αξιοσημείωτο πως πολλές ονομασίες φυτών έχουν προελληνική προέλευση. Ενδεικτικά ο Ι. Βολανάκης ανέφερε τα εξής: ανθός, ασπάλανθος, ασπάραγγος, άψινθος, δίανθος, κάππαρις, κύπερις, κυπάρισσος, λάθηρος, νάρκισσος, όλυνθος, όροβος, πράσσον, τερέμινθος ή τερέβινθος, υάκινθος,  κτλ.

Πολλές ονομασίες φυτών διατηρήθηκαν από την αρχαιότητα είτε αναλλοίωτες είτε με παραφθορές. Μεταξύ αυτών η αβρωνιά που λεγόταν βρυωνία ή βερωνία στην αρχαιότητα, το θυμάρι που ήταν θύμος, το λαθούρι που ήταν λάθηρος, ο σταφυλίνακας που λεγόταν σταφυλίνος, ο αρισμαρής που ήταν ροσμαρίνος, το ασπαράγγι που το έλεγαν ασπάραγγο.

Ίριδα

Από πολύ νωρίς ο άνθρωπος καθοδηγούμενος από το ένστικτο και την παρατήρηση διαπίστωσε τις θεραπευτικές ιδιότητες διαφόρων φυτών αλλά κι αυτές που δρουν αρνητικά και βλάπτουν τον ανθρώπινο οργανισμό.

Ο χρόνος συλλογής των διαφόρων φαρμακευτικών φυτών και βοτάνων, για να είναι αποτελεσματικά, είναι καθορισμένος. Άλλα συλλέγονται την άνοιξη, κατά την ανθοφορία τους, άλλα στην αρχή του θέρους ακόμα και το φθινόπωρο, όχι όμως το χειμώνα που ο καιρός είναι υγρός.

Παλιά πίστευαν πως ο συλλέκτης των φαρμακευτικών φυτών για να είναι σε θέση να προβεί στη συλλογή τους πρέπει να είναι "καθαρός" δηλαδή να απέχει για ένα χρονικό διάστημα από σεξουαλικές πράξεις.

Λυγαριά

Αν θελήσουμε να κατηγοριοποιήσουμε κάποια από  φυτά ή τα παράγωγα ή τους καρπούς τους, που χρησιμοποιούνταν και χρησιμοποιούνται ακόμα για την αντιμετώπιση ασθενειών τότε έχουμε:

Γαλακταγωγά: αγγούρια, γαλατσίδες, ζοχοί ή τσόχοι, μάραθο, μαρούλι, φασολάκια μαυρομάτικα.

Δυναμωτικά: αμύγδαλα, κουκιά, κουκουνάρια, παλαιό κόκκινο κρασί (μαρουβάς) πετιμέζι, χαρούπια, χούμελη, χυλός από βρώμη.

Δυσκοιλιότητα: αφεψήματα από βάρσαμο ή δυόσμο, μέντα, μολόχα, χαμομήλι, ελαιόλαδο, μανδραγόρας,  λάπαθο, ξερά σύκα και δαμάσκηνα.

Αντίδοτα: γαλατσίδα, τσόχος, μαρούλι, γάλα, ελαιόλαδο, μέλι

Αντιδρωτικά: κονυζά, λυγιά

Αντισυλληπτικά-εκτρωτικά: απήγανος, άψινθος,

Αποτροπαϊκά: απήγανος, ασκελλετούρα, λιβάνι, σκόρδο, άνθη επιταφίου

Δηλητηριώδη φυτά: αζώγυρος, απήγανος, άψινθος, κολχικόν, κώνειον, μανδραγόρας, πικροδάφνη, συκόγαλο, φλώμος

Εντριβές: ελαιόλαδο ζεστό από το καντήλι ή το λύχνο, οινόπνευμα, ρακή, πετρέλαιο

Ευκοιλιότητα: αφεψήματα από φλούδα ροδιού, χαμομήλι, ρυζόνερο, χυμός ροδιού

Ηρεμιστικά: αφέψημα από βάρσαμο ή δυόσμο, βασιλικό, ματζουράνα, παπαρούνα, τίλιο , χαμομήλι.

Τριχόπτωση: πλύσιμο τριχωτού κεφαλής με χλιαρό νερό στο οποίο έχουν βράσει φύλλα δάφνης, ευκαλύπτου, κυπαρρισσόμηλα, καθώς και με χρήση χυλού φύλων δάφνης  ή επαλείψεις της κεφαλής με δαφνόλαδο.

Υπνωτικά: μανδραγόρας, μπλε παπαρούνα, τίλιο, φλισκούνι, χαμομήλι

Αφεψήματα-μαλακτικά: Αγούδουρας, φασκόμηλο, αρισμαρής, δίκταμος, βάρσαμος, βασιλικός, θρούμπα, θυμάρι, κουκούτσια από βερίκοκα, βύσσινο, κεράσι, κυδώνι, φλισκούνι, μαϊντανός, μαλοτήρα, ματζουράνα, μέντα, μολόχα, ροδόσταμο, περδικόχορτο, ραδίκι, σαλέπι, τίλιο, χαμομήλι

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)