Το σπήλαιο της Κρυονερίδας στο Βαφέ Αποκορώνου-Τόπος μαρτυρίου και ιστορικής μνήμης

Δεν είναι ένα σπήλαιο με πλούσιο διάκοσμο όμως διαθέτει πλούσια ιστορία καθώς αποτέλεσε τόπο μαρτυρίου για 130 κατοίκους του χωριού Βαφέ, επί Τουρκοκρατίας.

Το σπήλαιο της Κρυονερίδας για το οποίο ο λόγος, βρίσκεται ανατολικά, μέσα στη χαράδρα Λαγγός σε πολύ κοντινή απόσταση από το Βαφέ Αποκορώνου Χανίων.

Το μήκος του δεν ξεπερνά τα 30 μέτρα και χρειάζεται μια μικρή προσπάθεια για να εισέλθει κανείς στο εσωτερικό του από τη στενή είσοδο που διαθέτει.

Η είσοδος του σπηλαίου

Πινακίδες αλλά κι ένα ευδιάκριτο παλιό μονοπάτι, ενισχυμένο όπου χρειάζεται με σκαλοπάτια, οδηγούν τον επισκέπτη με ευκολία στο σπήλαιο, διανύοντας μια απόσταση που απαιτεί περίπου πέντε με δέκα λεπτά περπάτημα, από το σημείο όπου μπορεί να αφήσει το αυτοκίνητο του.

Το όνομα του το σπήλαιο λέγεται πως το πήρε από το κρύο νερό που υπάρχει στο εσωτερικό του, στην απόληξη του. Από το βράχο τρέχει σε μια μικρή λιμνούλα που σχηματίζεται εκεί δροσερό νερό, το οποίο παλιά ξεδιψούσε τους βοσκούς της περιοχής.

Τρεχούμενο νερό μέσα στο σπήλαιο, σε μικρές ποσότητες αλλά καθάριο και δροσερό

Φθάνοντας στην είσοδο του σπηλαίου ένα μαρμάρινο εικονοστάσι-οστεοφυλάκιο, με λίγα οστά, και η πινακίδα με το χρονικό της θυσίας των κατοίκων προϊδεάζουν τον επισκέπτη γι αυτό που θα αντικρύσει στο εσωτερικό του.

Όμως ακόμα κι εκείνος που ξέρει πως εκεί μέσα εγκλωβιστήκαν 130 άνθρωποι, βρίσκοντας τραγικό θάνατο από τους Τούρκους, δεν μπορεί να πιστέψει εισερχόμενος σε αυτό πως τόσες ψυχές κατάφεραν να μπουν από το στενό πέρασμα της εισόδου και να κρυφτούν μέσα στις μικρές αίθουσες του σπηλαίου, κυριολεκτικά στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο.

Ότι απέμεινε από τα οστά των κατοίκων του Βαφέ που βρήκαν μαρτυρικό θάνατο εντός του σπηλαίου

Μέσα το σπήλαιο δεν διαθέτει διάκοσμο λες και η ίδια η φύση μερίμνησε ώστε αυτός ο τόπος της φρίκης να είναι γυμνός και σε μόνιμο πένθος.

Μόνο οι μικρές στάλες του νερού, που κοσμούν σαν ασημένιο πέπλο τους βράχους σε όλο το εσωτερικό της αίθουσας μαρτυρίου, λαμπυρίζουν λες και με αυτό τον τρόπο τιμούν και κρατούν καντήλι αναμμένο στη μνήμη των θυμάτων.

Στην πρώτη αίθουσα του σπηλαίου, σε μια τσιμεντένια προθήκη με μεταλλικές υποστυλώσεις βρίσκονται τα οστά των περισσότερων κατοίκων του Βαφέ, κυρίως γυναικόπαιδων που βρήκαν καταφύγιο εκεί για να ξεφύγουν από τη βαρβαρότητα των Τούρκων.

Τα τοιχώματα του σπηλαίου λαμπυρίζουν από τις σταγόνες του νερού στο σκοτάδι

Ήταν Αύγουστος του 1821 όταν γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι, που δεν μπορούσαν να πολεμήσουν, αναζήτησαν τόπο να κρυφτούν για να γλυτώσουν τα αντίποινα των Τούρκων για την αποτυχημένη εξέγερση εναντίον τους.

Το σπήλαιο μέσα στη χαράδρα με το στενό πέρασμα θεωρήθηκε ως η καλύτερη λύση. Όταν οι Τούρκοι έφθασαν στο Βαφέ και τον βρήκαν άδειο ήξεραν πως κάπου εκεί κοντά είχαν κρυφτεί τα γυναικόπαιδα.

Λέγεται πως πήραν τότε ένα τυφλό γέροντα και άρχισαν να ψάχνουν την γύρω περιοχή. Εκείνος άκουσε το κλάμα ενός μωρού κι άρχισε να τραγουδά μια μαντινάδα:

"Γκρούψε μάνα το παιδί σου, να μην χάσεις τη ζωή σου."

Μια άλλη εκδοχή του εντοπισμού των κυνηγημένων κατοίκων από τους Τούρκους μας λέει πως κάποια στιγμή άρχισαν να πεινάνε και έτσι όταν έπεφτε το σκοτάδι λίγοι λίγοι έβγαιναν από το σπήλαιο και αναζητούσαν τροφή. Οι Τούρκοι τους πήραν χαμπάρι, τους ακολούθησαν, και βρήκαν την κρυψώνα τους.

Χρειάζεται κανείς να συρθεί από την είσοδο και λίγα μέτρα πιο μέσα μέχρι να φτάσει στην πρώτη αίθουσα του σπηλαίου

Τέλος μια τρίτη εκδοχή αναφέρει πως τους πρόδωσε ένας γάιδαρος με τον οποίο μετέφεραν στο σπήλαιο πράγματα που χρειάζονταν για όσο διάστημα θα έμεναν κλεισμένοι στο εσωτερικό του. Το ζώο δεν έφυγε από το σημείο όταν όλοι κρύφτηκαν κι έτσι οι Τούρκοι τους βρήκαν.

Όταν οι Οθωμανοί εντόπισαν την κρυψώνα ξεκίνησαν να την πολιορκούν, κι αυτό κράτησε τρείς ημέρες, μια και δεν μπορούσαν να μπουν μαζικά μέσα στο σπήλαιο παρά μόνο ένας τη φορά κι αυτός σέρνοντας το σώμα του πάνω στους βράχους της στενής εισόδου.

Το μαρμάρινο οστεοφυλάκιο στην είσοδο του σπηλαίου

Αφού είδαν κι απόειδαν έπραξαν ότι και στο σπήλαιο του Μελιδονίου, δηλαδή πήραν ξερόκλαδα, θειάφι και κατσιγάρους και μ’ αυτά άναψαν φωτιά στην είσοδο ώστε να πνίξουν τους 130 κατοίκους από τις αναθυμιάσεις. Λέγεται πως από τους 130 κατάφεραν, άγνωστο πως, να σωθούν μόνο 6 ή 7 άνθρωποι.

Το 1938 ανασύρθηκαν κάποια από τα οστά, τα οποία βλέπουμε σήμερα φυλαγμένα στο οστεοφυλάκιο .

Κάθε χρόνο,το μήνα Αύγουστο, πραγματοποιείται στο σπήλαιο της Κρυονερίδας επιμνημόσυνη δέηση στη μνήμη όλων αυτών των γενναίων ανθρώπων που προτίμησαν τον ομαδικό θάνατο παρά το τουρκικό γιαταγάνι που τους περίμενε έξω.

Ελένη Βασιλάκη