Οι Αλατσάδες των Καπετανιανών και το περίφημο ανεπεξέργαστο, χοντρό, αλάτι τους

Το ανεπεξέργαστο χοντρό αλάτι της ευρύτερης περιοχής των Καπετανιανών είναι φημισμένο όπως και οι αλατσάδες της.

Της Ελένης Βασιλάκη

Η φύση φιλοδώρησε πολλές περιοχές στην Κρήτη με γόνιμα εδάφη για καλλιέργειες όμως τα Καπετανιανά τα έριξε στη μοιρασιά και για να ισορροπήσει κάπως την αδικία, τους προσέφερε ένα εκπληκτικό άγριο τοπίο και τη δυνατότητα να εκμεταλλεύονται τα αγαθά της θάλασσας, που αγκαλιάζει τις ακτές, σ’ αυτή την απόμερη γωνιά του νησιού, από το ακρωτήρι του Σαλαμιά μέχρι και τη Μονή Κουδουμά κι ακόμα πιο πέρα.

Περπατώντας πάνω στα βράχια οι αλατσάδες εδώ και δεκαετίες φροντίζουν να είναι πάντα γεμάτα θαλασσινό νερό τα κοιλώματα τους, που προσεγγίζουν τη θάλασσα, παρακολουθώντας σταδιακά την εξάτμιση του ώστε να απομείνει ο λευκός θησαυρός που συμπληρώνει το εισόδημα τους.

Μη φανταστείτε όμως πως αυτή η δουλειά είναι εύκολη, ειδικά κατά το παρελθόν που δεν υπήρχαν τα αυτοκίνητα κι έπρεπε να μεταφέρουν το αλάτι, που συγκέντρωναν από τα παράλια, στο χωριό κι από εκεί στις αγορές για να το πουλήσουν.

Και δεν είναι μόνο αυτό, οι αλατσάδες δουλεύουν και φροντίζουν τις αλυκές τους σκυμμένοι κάτω από τον καυτό ήλιο των Αστερουσίων μαζεύοντας με το κουταλάκι λίγο λίγο το αλάτι που απομένει, αφότου χαθεί το νερό.

Έπειτα πρέπει να μεριμνούν για να είναι καθαρές οι φυσικές κοιλότητες στα βράχια, όπου παράγεται το αλάτι, ενώ όταν δεν έχει κύμα ή είναι μακρύτερα από το σημείο όπου σκάει το κύμα, να τις γεμίζουν οι ίδιοι με θαλασσινό νερό.

Κι όταν με το καλό μαζέψουν το αλάτι τους πρέπει να το στεγνώσουν και να το καθαρίσουν από φύκια κι άλλα ξένα σώματα, που ενδεχομένως έχει παρασύρει ο αέρας στους βράχους.

Το αλάτι κάποτε γι' αυτούς είχε και ανταλλακτική αξία καθώς το έδιναν και έπαιρναν άλλα αγαθά που τους έλειπαν. Ειδικά το λάδι ήταν το κύριο προϊόν που τους εξασφάλιζε το αλάτι και γι αυτό είχε επικρατήσει η ανταλλαγή ένα προς ένα, δηλαδή ένα κιλό αλάτι προς ένα κιλό λάδι.

Μόνο την περίοδο της Κατοχής η τιμή του αλατιού ξεπέρασε εκείνη του λαδιού, αν και σήμερα, που πλέον δεν είναι ανταλλακτικό προϊόν, η τιμή του αλατιού διατηρείται σε καλά επίπεδα, από 3-5 ευρώ το κιλό.

Όσο κι αν ακούγεται παράξενο οι αλυκές στην ευρύτερη περιοχή έχουν ιδιοκτήτες και κληρονομούνται από γενιά σε γενιά, παρότι οι παραλιακές εκτάσεις, όπου βρίσκονται, δεν έχουν ιδιοκτησία. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν τη νομή των φυσικών αλυκών που απαντώνται στη σκιά του Κόφινα, κι αυτό το καθεστώς είναι σεβαστό για πολλές δεκαετίες .

Παλιά οι αλυκές ήταν κυρίως φυσικές, σήμερα όμως μπορεί να δει κανείς πάνω στους βράχους και ανθρώπινες τεχνικές επεμβάσεις για τη βελτίωση τους.

Όπως μας περιέγραψαν ντόπιοι, που διατηρούν αλυκές στην περιοχή του οικισμού του Αγίου Ιωάννη, κάθε οκτώ ημέρες πρέπει να μαζευτεί το αλάτι από τις κοιλότητες των βράχων οι οποίες στεγνώνουν γρήγορα, ειδικά όταν φυσάει βόρειος άνεμος, το καλοκαίρι.

Όταν ο άνεμος πνέει δυτικός ή νότιος γίνεται πιο δύσκολα η εξάτμιση του νερού και η στερεοποίηση του αλατιού που απομένει.

Μάλιστα οι αλατσάδες των Καπετανιανών έχουν και τα μυστικά τους για να δημιουργηθεί περισσότερο αλάτι στις αλυκές τους. Πηγαίνουν με ένα ξύλο και σπάνε την αρχική λεπτή κρούστα που σχηματίζει το αλάτι και συμπληρώνουν με λίγο ακόμα νερό. Έτσι το στρώμα του αλατιού γίνεται παχύτερο και φυσικά η απόδοση σε προϊόν αυξάνεται.

Στην περιοχή οι παλιοί θυμούνται και τον περίφημο Πόλεμο του Αλατιού που έγινε με αφορμή τη διεκδίκηση των αλυκών του Σαλαμιά από τους Κουμασανούς. Φυσικά σε αυτό τον ιδιότυπο πόλεμο κέρδισαν οι Καπετανιανοί, που ακόμα καμαρώνουν για τη νίκη τους.

Όταν μαζεύεται το αλάτι τοποθετείτε στις αλατσόβουργιες, όπου και στεγνώνει χάνοντας ότι υγρά του έχουν απομείνει. Παλιά αυτή η διαδικασία γινόταν επιτόπου στις αλυκές, σήμερα όχι.

Η εικόνα των αλυκών όταν πέφτει ο πρωινός ήλιος επάνω τους είναι μαγική κι ακόμα πιο μαγικό το να περπατάς ανάμεσα τους και να μυρίζεις τη θάλασσα, που με αγάπη εναποθέτει εκεί το αλάτι της. Την ομορφιά του τοπίου συμπληρώνουν τα απολιθώματα. Αν παρατηρήσει κανείς ανάμεσα στις κοιλότητες συγκέντρωσης του αλατιού θα δει, σφηνωμένα στα βράχια, δεκάδες απολιθώματα, πολλών εκατομμυρίων ετών, από τότε που εκεί δεν υπήρχε στεριά αλλά βυθός.

Ο γνωστός μουσικοσυνθέτης Θάνος Μικρούτσικος, που ως γνωστόν έτρεφε μεγάλη αγάπη για τα Καπετανιανά και γι αυτό έκτισε εκεί και σπίτι, όταν είχε ρωτηθεί τι βρήκε σ’ αυτήν την περιοχή και την επέλεξε για να περνά μεγάλο μέρος του χρόνου του απάντησε πως βρήκε αυτό που νοστιμίζει τη ζωή και τη γλυκαίνει, υπονοώντας το αλάτι και το μέλι των Καπετανιανών.

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)