Το βότανο της αθανασίας που η Κρήτη διαθέτει σε αφθονία

Ανάμεσα στα πράγματα που χαράχτηκαν στη μνήμη μου από την παιδική μου ηλικία είναι και οι μυρωδιές. Τις πιο έντονες τις συναντούσα καθημερινά στο σπίτι της γιαγιάς και τις είχα χωρίσει σε δύο κατηγορίες: τις πρωινές που προέρχονταν από το φαγητό που ετοίμαζε η γιαγιά για το μεσημεριανό τραπέζι και τις απογευματινές που προέρχονταν από τα ροφήματα που έφτιαχνε για εκείνη και τον παππού μου. 

Και μην φανταστείτε πως έπιναν τον κλασσικό ελληνικό καφέ. Στο ημερήσιο πρόγραμμα τους είχαν μόνο το φασκόμηλο. Τότε δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί αυτή εμμονή με το συγκεκριμένο βότανο. Σκεφτόμουν πως ίσως επειδή το είχαμε σε αφθονία στο χωριό είχαν συνηθίσει και έπιναν από δαύτο.

Μεγαλώνοντας όμως και διαβάζοντας διάφορα για τις χρήσεις των βοτάνων κατάλαβα πως δεν είχαν ονομάσει τυχαία το φασκόμηλο ως το βότανο της αθανασίας. Γιατί μπορεί οι παππούδες μου να μην έζησαν αιώνια αλλά έζησαν πολύ και καλά, μέχρι τα βαθιά τους γεράματα, και σίγουρα στη μακροζωία τους έπαιξαν ρόλο και οι καθημερινές τους συνήθειες, όπως η κατανάλωση του φασκόμηλου.

Η σάλβια λοιπόν η φαρμακευτική ή αλλιώς φασκομηλιά ή αλιφασκιά  είναι ένα πολυετές φυτό με λοβωτά φύλλα, τα οποία είναι μυτερά χνουδωτά και γκριζοπράσινα. Κάθε χειμώνα βγάζει καινούριους τρυφερούς βλαστούς. Στο τέλος της άνοιξης βγαίνουν τα λουλούδια του με χρώμα πολύ ανοιχτό ενώ η συγκομιδή του γίνεται το καλοκαίρι.

Στη χώρα μας υπάρχουν τουλάχιστον 20 είδη φασκόμηλου. Έχει πάρει το λατινικό όνομά «σαλβία» από το ρήμα salvere, που σημαίνει » είμαι υγιής». Θεωρήθηκε ιερό βότανο από τους Έλληνες που το αφιέρωσαν στο Δία και από τους Ρωμαίους. Οι Άραβες μάλιστα έλεγαν γι αυτό «πώς μπορεί να πεθάνει ένας άνθρωπος που έχει στο κήπο του φασκόμηλο;». Το φασκόμηλο γνωστό και στην αρχαιότητα αναφέρεται από το  Διοσκορίδη, τον Ιπποκράτη και το Γαληνό, οι οποίοι το χρησιμοποιούσαν στα δαγκώματα των φιδιών αλλά και γενικά ως τονωτικό του μυαλού και του σώματος. 

Οι γυναίκες στην αρχαία Ελλάδα υποδεχόταν τους άνδρες από τον πόλεμο με ένα ρόφημα από φασκόμηλο για να «διεγείρουν» τη γονιμότητα. Ο Διοσκουρίδης το συνιστούσε για τις αιμορραγίες και για την άτακτη περίοδο.Οι Κινέζοι το ονομάζουν ελληνικό βλαστάρι και το θεωρούν καλύτερο από το τσάι. Οι Γάλλοι το ονομάζουν ελληνικό τσάι και το χρησιμοποιούν όπως και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι όχι μόνο για φαρμακευτικούς αλλά και για μαγειρικούς σκοπούς. Οι Ρωμαίοι το θεωρούσαν ιερό φυτό και οι γιατροί της Σχολής του Σαλέρνο πίστευαν ότι «όποιος έχει στο σπίτι του φασκόμηλο δε φοβάται το θάνατο».

Ο Καρλομάγνος βοήθησε σημαντικά στη διάδοσή του, ενώ ο γιος του συμπεριέλαβε το φασκόμηλο σε ένα διάταγμα στο οποίο αναφέρονται τα φυτά που έπρεπε να καλλιεργούνται στα βασιλικά κτήματα. Στην μεγάλη επιδημία πανούκλας που ξέσπασε στην Τουλούζη το 1630, λέγεται πως κάποιοι κλέφτες λεηλατούσαν τα πτώματα χωρίς να κολλήσουν οι ίδιοι. Στη δίκη που ακολούθησε, αντάλλαξαν της ζωές τους με το μυστικό της ανοσοποίησης τους, το οποίο ήταν μια αλοιφή που κατασκεύασαν από φασκόμηλο, θυμάρι, λεβάντα και δεντρολίβανο.

Χρήσεις του φασκόμηλου

Το φασκόμηλο χρησιμοποιείται από πολύ παλιά για την αντιμετώπιση κρυωμάτων, διάρροιας, εντερίτιδας, πονόλαιμου, δαγκωμάτων από φίδια και καρκίνου. Σε παλαιότερες μελέτες το φασκόμηλο έδειξε ότι παρήγαγε φαινολικές ουσίες με αντιοξειδωτική δράση που οφειλόταν στην παρουσία καρνοσικού και ροσμαρινικού οξέος .Επιπλέον μελέτες αποκάλυψαν και άλλους ενεργούς παράγοντες όπως τερπενοειδή, φλαβονοειδή, και φαινολικά οξέα.

Σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, αυτοί οι παράγοντας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση διαφόρων αδιαθεσιών. Επίσης, εξαιτίας του ότι αρκετές ασθένειες όπως η εγκεφαλική δυσλειτουργία (π.χ το Alzheimer) ο καρκίνος, οι καρδιολογικές παθήσεις και η ανεπάρκεια στο ανοσοποιητικό σύστημα, μπορεί να προκύπτουν λόγω κυτταρικών βλαβών που οφείλονται στη δράση ελεύθερων ριζών, η παρουσία αντιοξειδωτικών στο διαιτολόγιο και μέσω του φασκόμηλου, πιθανόν να αποτελεί ένα τρόπο αντιμετώπισης  αυτών των ασθενειών.

Το φασκόμηλο παράγει και ουσίες που έχουν αντιμικροβιακή δράση, πράγμα που το κάνει χρήσιμο για αντισηπτικές εφαρμογές, όπως σε σκευάσματα προστασίας από μικρόβια, όπως στοματικά διαλύματα. Άλλα πειράματα σε εκχυλίσματα από φασκόμηλο, έδειξαν ότι έχει ιδιότητες κατασταλτική δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα και αντισπασμοδικές ιδιότητεs.

Πέρα από την σημαντική χρήση του φασκόμηλου στην ιατρική, αυτό βρίσκει εφαρμογή κα σε άλλους τομείς . Έτσι, χρησιμοποιείται στην αρωματοβιομηχανία και ως αρωματικό στα τρόφιμα. Συνάμα, η αντιοξειδωτική δράση το κάνει χρήσιμο στη βιομηχανία τροφίμων αφού είναι συντηρητικό και αντικαθιστά τα συνθετικά συντηρητικά, στις βιομηχανίες παραγωγής και συσκευασίας προϊόντων τυριών, λαχανικών, επεξεργασμένων τροφών και αναψυκτικών Είναι ιδιαίτερα τονωτικό λόγω της τανίνης που περιέχει.Θεωρείται τονωτικό της μνήμης και καταπολεμά τη νωθρότητα. Το φασκόμηλο είναι ευεργετικό στα μαλλιά και στυπτικό με μάσκα στο πρόσωπο.

Το συχνό λούσιμο με το αφέψημα είναι καλό για την τριχόπτωση.Χρησιμοποιείται επίσης στην μαγειρική για να νοστιμίζει κυρίως φαγητά με κρεατικά.

Το φασκόμηλο δεν  πρέπει να λαμβάνεται καθόλου από επιληπτικά άτομα, δεδομένου ότι περιέχει θυιόνη η οποία μπορεί να πυροδοτήσει κρίσεις επιληψίας. Απαγορεύεται επίσης και κατά την περίοδο εγκυμοσύνης.

(Με πληροφορίες από το proionta-tis-fisis)