Η σπάνια εικόνα του ένθρονου Αγίου Δημητρίου φιλοτεχνημένη από το Δομήνικο Θετοκόπουλο

Πρόσφατα γιορτάσαμε τον Άγιο Δημήτριο και θα ήταν παράλειψη, επ' αφορμή αυτή τη γιορτή, να μην αναφερθούμε στον εκπληκτικής ομορφιάς ένθρονο, κι όχι καβαλάρη, Άγιο Δημήτριο που είχε φιλοτεχνήσει ο Κρητικός ζωγράφος Δομήνικος Θετοκόπουλος πριν το 1567.

Πρόκειται για μια εικόνα άγνωστη, μέχρι πριν από λίγα χρόνια, που ανακαλύφθηκε στην Ιταλία.

Σε αυτήν βλέπουμε ένθρονο τον Άγιο Δημήτριο, σε ένα έργο του Θετοκόπουλου που ανήκει στην κρητική περίοδο της καλλιτεχνικής του δημιουργίας, η οποία είναι και η λιγότερο γνωστή περίοδος δραστηριότητας του μεγάλου ζωγράφου καθώς απ αυτή γνωρίζουμε μόνον άλλες δυο εικόνες του. 

Η Ιταλίδα συντηρητής Μαριέλλα Λομπέφαρο είχε δηλώσει όταν επιβεβαιώθηκε η ταυτότητα της εικόνας πως σίγουρα είναι έργο που ανέρχεται στην περίοδο πριν από το 1567, και γι΄ αυτό σπανιότατο, ενώ είναι το μόνο που έφτασε ως τις μέρες μας σε τόσο καλή κατάσταση.

Παρόλο που η εικόνα, σε ξύλο κυπαρισσιού, φέρει στο πίσω μέρος την υπογραφή «Χειρ Δομήνικου», χρειάστηκαν πολλοί αιώνες για να αναγνωριστεί η υπογραφή του μεγάλου καλλιτέχνη.

 Την εικόνα είχε αγοράσει Γερμανός συλλέκτης σε πλειστηριασμό που έκανε μέσω Διαδικτύου μικρός οίκος έργων τέχνης. Ο πωλητής την είχε χαρακτηρίσει «μεταβυζαντινή κρητικής σχολής», χωρίς άλλες λεπτομέρειες. 

Ο Γερμανός συλλέκτης όμως, αμέσως μετά την αγορά, πληροφορήθηκε από τον συντηρητή του ότι η εικόνα φέρει υπογραφή και μάλιστα με τρανταχτό όνομα. Τότε απευθύνθηκε σε δυο ειδικούς σε  εικόνες, στην Ιταλίδα Λομπέφαρο και σε Έλληνα συντηρητή του Μουσείου Μπενάκη.

Ο Έλληνας δεν επικύρωσε τη γνησιότητα της εικόνας καθώς έκρινε πως ίσως ήταν κάποιος άλλος Κρητικός αγιογράφος με το όνομα Δομήνικος ή ότι η εικόνα είναι μία από τα πάμπολλες πλαστές που είχαν κατακλείσει την ευρωπαϊκή αγορά στη δεκαετία του ΄50 και ΄60.

Η Ιταλίδα όμως αναζήτησε το ιστορικό της εικόνας και βρήκε πως είχε ήδη εκτεθεί σε μεγάλη έκθεση στη Λυών το 1935. Το καλλιτεχνικό ύφος της και οι εργαστηριακές έρευνες που έκανε επιβεβαίωσαν ότι η υπογραφή ήταν του Θεοτοκόπουλου και άρα πρόκειται για αυθεντικό Ελ Γκρέκο. Την ανακάλυψη επικύρωσε και ο καθηγητής Λιονέλλο Πούπι από το Πανεπιστήμιο της Βενετίας.

Για την ιστορία να πούμε πως η εικόνα του Αγίου Δημητρίου έχει διαστάσεις 27,4 x 21,9 εκατοστών. Όταν αγοράστηκε μέσω Διαδικτύου, από έναν μικρό οίκο δημοπρασιών στη Γαλλία βρισκόταν μέσα σε κουτί, με φαρδιά κορνίζα και τζάμι. Το πίσω μέρος καλυπτόταν με χαρτιά που όταν αφαιρέθηκαν, αποκάλυψαν μια αυτοκόλλητη ετικέτα, η οποία έδειχνε ότι η εικόνα είχε λάβει μέρος στην έκθεση που είχε διοργανώσει στη Λιόν το 1935 η Ένωση Ελλήνων της Λιόν.