Αρκουδόσπηλιος: Ένα από τα σημαντικότερα λατρευτικά σπήλαια της Κρήτης διαχρονικά

Ο Αρκουδόσπηλιος βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από τη Μονή Γουβερνέτου στα Χανιά.

Το σπήλαιο αυτό είχε λατρευτική χρήση από τους προϊστορικούς χρόνους, όπως αποδεικνύουν επιγραφές που εντοπίστηκαν στο εσωτερικό του και αφορούν στον Απόλλωνα και την Αρτέμιδα

Της Ελένης Βασιλάκη

Κυρίαρχο στοιχείο μέσα στο σπήλαιο ένας μεγάλος ασβεστολιθικός σχηματισμός που μοιάζει με αρκούδα.

Ο Paul Faure το χαρακτηρίζει ως ένα από τα αρχαιότερα λατρευτικά σπήλαια της Κρήτης.

Το συναντάμε πάνω στο μονοπάτι που οδηγεί τους προσκυνητές από τη Μονή Γουβερνέτου προς τη σπηλιά του Καθολικού του Αγίου Ιωάννη του Ερημίτη. Η είσοδος του έχει πλάτος 12 μέτρων ενώ απλώνεται σε υψόμετρο 150 μέτρων.

Ο Αρκουδόσπηλιος χωρίζεται σε τέσσερα μέρη. Στο φωτισμένο προθάλαμο του υπάρχει, αριστερά, ένα σκευοφυλάκιο και το μικρό παρεκκλήσι που είναι αφιερωμένο στην Παναγία. Στην είσοδο του ναού βλέπουμε πέντε πιάτα φαβετιανής σε σχήμα σταυρού. Εκεί δίπλα κι ένα ξεραμένο πηγάδι.

Η πρώτη αίθουσα που συναντάμε, μπαίνοντας στο εσωτερικό του σπηλαίου, έχει πλάτος 27 μέτρα και 4 μέτρα ύψος με την οροφή της να είναι μαύρη από την κάπνα. Στο μέσο της σχεδόν δεσπόζει ένα ασβεστολιθικό μόρφωμα, 2,5 μέτρα ύψος, που μοιάζει με τεράστια αρκούδα η οποία έχει στραμμένη τη μουσούδα της προς μια ανοικτή δεξαμενή νερού. Παλιά ήταν γεμάτη με νερό το οποίο μάλιστα θεωρούνταν αγίασμα.

Για αυτή τη μορφή της αρκούδας υπάρχουν διάφοροι θρύλοι.

Ένας εξ αυτών μας λέει πως κοντά στο σπήλαιο ζούσε μια αρκούδα η οποία έπινε κρυφά το νερό που έσταζε από τους βράχους της οροφής κι έπεφτε σ' ένα κοίλωμα στο κέντρο του σπηλαίου.

Οι μοναχοί όμως που ζούσαν εκεί κοντά δεν είχαν νερό να πιουν κι έτσι παρακάλεσαν την Παναγία να τους βοηθήσει να λύσουν το πρόβλημα τους. Εκείνη έκανε το θαύμα της και πέτρωσε την αρκούδα την ώρα που πήγαινε να πιει το νερό από το κοίλωμα του σπηλαίου.

Υπάρχει όμως κι άλλη εκδοχή του μύθου. Ένας Σφακιανός είχε διηγηθεί στον Paul Faure πως πήγαν πειρατές να λεηλατήσουν την Εκκλησία και η Παναγία για να προστατεύσει μοναχούς και όσους βρίσκονταν εκεί γύρω τους πέτρωσε και το ίδιο έκανε και με μια αρκούδα που ζούσε εντός του σπηλαίου, η οποία έκτοτε ανέλαβε να φυλάει τις πετρωμένες μορφές.

Κατά μια άλλη παραλλαγή του ίδιου μύθου την αρκούδα κυνηγούσαν κυνηγοί οι οποίοι πέτρωσαν μαζί της μέσα στη σπηλιά. Το 1734, που πήγε εκεί ο Pococke, οι ντόπιοι του έδειξαν ανάμεσα στους σταλαγμίτες τις μορφές αυτών των πετρωμένων κυνηγών.

Σε περιοχές της Κρήτης διηγούνται μάλιστα πως μέσα στην ανοικτή δεξαμενή, που υπάρχει μπροστά από την αρκούδα, διακρίνεται κι ένα απολιθωμένο φίδι, ενσάρκωση του Σατανά που προσπάθησε να εμποδίσει την Παναγία να πιει νερό από εκεί.

Πάνω στο μόρφωμα που μοιάζει με αρκούδα διακρίνονται 12 εγκοπές ενώ στο κεφάλι και στο σβέρκο της έχουν λαξευθεί δύο μικροσκοπικές λεκάνες, που στην πορεία του χρόνου κλείνουν από τις ασβεστολιθικές αποθέσεις νερού που στάζει από την οροφή.

Μπροστά από την αρκούδα και στη βάση άλλων σχηματισμών διακρίνονται μορφές που παραπέμπουν σε ένα γενειοφόρο άντρα, μια γυναίκα με φουστάνι και κοτσίδες αλλά κι ένα τετράποδο, που θα μπορούσε να είναι σκύλος ή λιοντάρι, με ύψος ένα μέτρο, ενσωματωμένο στην τοιχοποιία της δεξαμενής.

Ακριβώς πάνω στο πέρασμα στη δεύτερη αίθουσα του σπηλαίου ξεχωρίζει μια λευκή στήλη με ύψος 1,10 μ. που μοιάζει με δαιδαλικό ειδώλιο γυναίκας με κοτσίδες. Εδώ βρέθηκαν στη διάρκεια ανασκαφής, το 1966, όστρακα πολλών διαφορετικών περιόδων.

Στη δεύτερη και πιο σκοτεινή αίθουσα του σπηλαίου βρέθηκαν αρχαϊκά, κλασσικά και ελληνιστικά αφιερώματα μεταξύ αυτών πήλινα κεφάλια της Αρτέμιδος, παραστάσεις της θεάς ως κυνηγού και του Απόλλωνα κιθαρωδού καθώς κι ένα ειδώλιο μια γυμνής θεότητας.

Ο Paul Faure επισημαίνει πως η επανάληψη των θρησκευτικών δρώμενων σε αυτό το σπήλαιο διαχρονικά είναι εντυπωσιακή, πολύ περισσότερο μάλιστα σε σχέση με το σπήλαιο του Καρτερού ή της Ίδης, αφού κλιμακώνεται σε μια περίοδο που ξεπερνά τις 3 χιλιετηρίδες, ίσως και περισσότερο.

Το εκκλησάκι της Υπαπαντής, που βρίσκεται δίπλα στην είσοδο του σπηλαίου, γιορτάζει τις 2 Φεβρουαρίου αποτελώντας το επίκεντρο μεγάλης γιορτής εκείνες της ημέρες στο Αρκουδόσπηλιο . Μάλιστα λόγω χειμώνα από παλιά άναβαν φωτιές μέσα στο σπήλαιο οι πιστοί για να ζεσταθούν γεγονός που ευθύνεται και για το μαύρο χρώμα που έχει η οροφή του.

Γύρω από το σπήλαιο μπορεί να δει κανείς ερειπωμένα κτίρια που θεωρείται πως ήταν χώροι διαμονής μοναχών της Μονής Γουβερνέτου.

Η πρόσβαση στον Αρκουδόσπηλιο γίνεται εύκολα περπατώντας για περίπου δέκα λεπτά από τη Μονή Γουβερνέτου σε λιθόκτιστο κατηφορικό μονοπάτι που βρίσκεται στο πλάι του μοναστηριού με κατεύθυνση προς τη θάλασσα.

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)