Ο Αρκουδόβατος με τη θλιβερή ερωτική ιστορία

Μοιάζει κάπως με φραγκοστάφυλο κι έχει πίσω του μια θλιβερή ερωτική ιστορία.

Ο Αρκουδόβατος ή Smilax aspera, ή ακρέβατος όπως τον αποκαλούμε στην Κρήτη, είναι ένα αρριχώμενο φυτό, ένας βάτος αρκετά διαδεδομένος σε όλη τη Μεσόγειο.

Το λατινικό όνομα του προέρχεται από τη μυθική νύμφη Σμίλη και τη λέξη «asper που σημαίνει τραχύς.

Σύμφωνα με τη μυθολογία μας, η πανέμορφη νύμφη Σμίλαξ ερωτεύτηκε έναν νεαρό Σπαρτιάτη, τον Κρόκο, με τον οποίο όμως για κακή της τύχη ήταν ερωτευμένος και ο ίδιος ο θεός Ερμής.

Έτσι η Άρτεμις, ή κατ άλλους ο Ερμής για να δώσει τέλος σε αυτό το μαρτύριο του ανεκπλήρωτου έρωτα μεταμόρφωσε το Κρόκο στο γνωστό, όμορφο και με εξαιρετικές ιδιότητες, φυτό ενώ η Αφροδίτη, που λυπήθηκε τη Σμίλαξ, μεταμόρφωσε κι εκείνη σε αναρριχώμενο φυτό για να βρίσκεται στη φύση κοντά στον αγαπημένο της.

Υπάρχει και μια διαφορετική εκδοχή του μύθου. Αυτή μας λέει πως ο Κρόκος ήταν ένας όμορφος νεαρός που επειδή η Νύμφη Σμίλαξ αρνήθηκε την αγάπη του ζήτησε από τους θεούς να τον μεταμορφώσουν σε λουλούδι.

 Οι θεοί άκουσαν την παράκληση του μεταμορφώνοντας τον στο ομώνυμο φυτό κρόκο. Η Σμίλαξ, μην αντέχοντας το κακό που προκάλεσε, ζήτησε κι εκείνη  από τους θεούς να την κάνουν φυτό, ελπίζοντας πως θα ήταν κοντά στον Κρόκο που την αγάπησε. 

Οι θεοί πράγματι τη μεταμόρφωσαν στο φυτό Σμίλαξ. Όμως ήθελαν να την τμωρήσουν κιόλας, επειδή δεν ανταποκρίθηκε στην αγάπη του Κρόκου, κι έτσι την καταδίκασαν όσο και να θέλει να είναι κοντά του να μην μπορεί, γιατί όσο μεγαλώνει τόσο αναρριχάται και απομακρύνεται.

Για τον αρκουδόβατο έχουμε περιγραφές και από τον Θεόφραστο και από τον Διοσκουρίδη, ο οποίος το θεωρούσε αντίδοτο για όλα τα δηλητήρια.

Τέλη του καλοκαιριού αρχίζει η ανθοφορία του με τα άνθη του να έχουν μια ευχάριστη και πολύ δυνατή, σχεδόν μεθυστική, μυρωδιά. Αμέσως μετά εμφανίζονται οι κόκκινοι, σαν φωτιά, καρποί του, οι οποίο αποτελούν τροφή για τα πουλιά.

Είναι από τα λίγα φυτά που ανθοφορούν μέχρι και το φθινόπωρο, και αυτό το κάνει χρήσιμο μελισσοκομικό φυτό, μιας και προσφέρει γύρη και νέκταρ σε μια δύσκολη εποχή για τα μελίσσια.

Συνήθως ο αρκουδόβατος αναρριχάται σε κορμούς δέντρων και θάμνων ή σε φράχτες και μπορεί να φτάσει και τα 4 μέτρα ύψος. Προτιμά περιοχές με υγρασία και πυκνή βλάστηση.

Να πούμε πως στο γένος Smilax ανήκουν 300-350 είδη πολλά από τα οποία χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην φαρμακοβιομηχανία του δυτικού κόσμου επειδή περιέχουν πολύτιμες θεραπευτικές ουσίες.

Θεωρείται ότι έχει παρόμοιες ιδιότητες με την Sarsaparilla ή Sarzaparilla, όπως ονομάζονται αρκετά είδη της Κεντρικής Αμερικής και της Τζαμάικας που χρησιμοποιούσαν οι ιθαγενείς για διάφορους φαρμακευτικούς σκοπούς, κυρίως τις ρίζες τους, ενώ οι αρχαίοι έλληνες είχαν βρεί σε αυτά το αντίδοτο για τα δηλητήρια.

Όταν εμφανίστηκε η σύφιλη στο νέο κόσμο με τους πρώτους άποικους, χρησιμοποιούταν το φυτό κατά κόρον για τη θεραπεία της.

Ακόμη, είδος της έχει χρησιμοποιηθεί σαν βάση για τα κάποια ποτά και μπύρες. Οι τρυφερές κορφές του, εξάλλου τρώγονται όπως τα σπαράγγια.

(Με πληροφορίες από το honey-wine-oil)