Ο κατάγραφος ναός του Χριστού, του 14ου αιώνα, στην πλατεία της Τυλίσου

Στην πλατεία της Τυλίσου δεσπόζει ο ναός του Χριστού με μια περίτεχνη τουρκική κρήνη να κοσμεί το νότιο τοίχο του.

Της Ελένης Βασιλάκη

Πρόκειται για ένα μονόχωρο, καμαροσκέπαστο ναό του 14^ου αιώνα που έχει την ιδιαιτερότητα αν και είναι αφιερωμένος στο Χριστό να έχει τόσες πολλές παραστάσεις από τη ζωή της Παναγίας που εγείρει αμφιβολίες για το εάν κατά την κτήση του πράγματι είχε αφιερωθεί στο Χριστό.

Επίσης εντύπωση προκαλεί η ύπαρξη στον πλούσιο τοιχογραφικό του διάκοσμο τόσων πολλών μορφών Αγίων μοναχών και Ασκητών, πράγμα που δηλώνει, σύμφωνα με το λαογράφο Γιώργο Σταματάκη, ενδεχομένως κάποια σχέση του με το μοναστικό κόσμο.

Ένα εντυπωσιακό αρκοσόλιο (ταφικό μνημείο) βρίσκεται αριστερά, όπως εισέρχεται κάποιος στο ναό, ενώ δεξιά, ακριβώς απέναντι του, η δεύτερη είσοδος μοιάζει να έχει προσθήκες λες και υπήρχε στο σημείο και δεύτερο αρκοσόλιο.

Το πρώτο τμήμα του ναού, που είναι τοιχογραφημένο, είναι φανερό πως  κτίστηκε πριν το δεύτερο τμήμα, όπου βλέπουμε το ταφικό μνημείο κι όπου δεν υπάρχουν ίχνη τοιχογραφιών.

Στο εικονογραφικό πρόγραμμα του διακρίνονται παραστάσεις από τα Εισόδια της Παναγίας, της Παρθένου Βρεφοκρατούσας και το Γεννέσιον της Παναγίας. Σε καλή σχετικά κατάσταση διατηρείται η παράσταση με τη μετάληψη της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, ο Άγιος Ζωσιμάς έτοιμος για την κοινωνία της Οσίας Μαρίας, η Αγία Ειρήνη, ο Άγιος Παύλος ο Θηβαίος.

Η μεγάλη παράσταση της Παναγίας, στο βόρειο τοίχο ανατολικά, επέχει θέση προσκυνηματικής εικόνας γεγονός που μαζί με όλες τις άλλες παραστάσεις από τη ζωή της Παρθένου ενισχύει την πιθανότητα αρχικής αφιέρωσης του ναού σ’ εκείνη, παρότι τέτοιο στοιχείο δεν διασώζεται και δεν υπάρχει αναφορά του σε καμία πηγή.

Τα δύο σφενδόνια του ναού είναι επίσης κατάγραφα, το ένα με τις μορφές των Αγίων Δέκα και το δεύτερο με ολόσωμους τους Προφήτες.

Όπως αναφέρει η αρχαιολόγος Κατερίνα Μυλοποταμιτάκη στο αφιερωμένο στο Μαλεβίζι τόμο, η τεχνοτροπία των τοιχογραφιών του ναού αυτού στηρίζεται στη χρωματική αντίθεση για την απόδοση του περιγράμματος των πλατιά φωτισμένων προσώπων. 

Οι συνθέσεις είναι πολυπρόσωπες και έχουν αφηγηματικό χαρακτήρα. Δε λείπουν όμως απ αυτές και τα αρχαϊκά στοιχεία, κάποια επιμήκυνση των σωμάτων για παράδειγμα και έντονη σχηματοποίηση των αυτιών του Χριστού στην παράσταση της Βρεφοκρατούσας που θυμίζουν την τέχνη του τέλους του 13^ου αιώνα.

Οι εικόνες του τέμπλου είναι του 19^ου αιώνα.

Σε πολύ καλή κατάσταση σώζονται και κάποια από τα πήλινα ακουστικά αγγεία που έχουν τοποθετηθεί στην οροφή για να ενισχύσουν την ακουστική του ναού.

Αξίζει να σημειώσουμε πως το 1984 που έγιναν εργασίες διαμόρφωσης της πλατείας γύρω από το ναό, από το δήμο Τυλίσου, εντοπίστηκαν τάφοι μπροστά από την είσοδο του και πίσω στο ιερό, οι οποίοι δεν πειράχτηκαν.

 Αργότερα, το 2013-14 που αναδιαμορφώθηκε η πλατεία, οι τάφοι ήλθαν και πάλι στο φως. Αυτή τη φορά η αρχαιολογία τους άνοιξε, πήρε από το εσωτερικό τους τα οστά που βρήκε και τους σκέπασε με γεωύφασμα ώστε να μην τους καταστρέψει το μπετόν που έπεσε πάνω τους. 

Το αρκοσόλιο του ναού

Η δεύτερη είσοδος του ναού 

(Μέρος των πληροφοριών αντλήθηκε από το βιβλίο «Η Τύλισος την εποχή της Βενετοκρατίας» του Μανόλη Κ. Αστυρακάκη και «Το Μαλεβίζι-από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα» του Οργανισμού Ανάπτυξης Μαλεβιζίου, επανέκδοση από Δήμο Μαλεβιζίου)