Η κομψή οθωμανική κρήνη στην Παναγιά Πεδιάδος

Στο κέντρο του οικισμού της Παναγιάς, του Δήμου Μινώα Πεδιάδος, βρίσκεται μια εντυπωσιακή, ευμεγέθης κρήνη, που χρονολογείται από την Τουρκοκρατία, παρότι οι περισσότεροι τη γνωρίζουν ως Ενετική.

Της Ελένης Βασιλάκη

Είναι κατασκευασμένη από πορόλιθο και φέρει στη μετόπη της χαραγμένα διακοσμητικά σχέδια ενώ έχει κηρυχθεί διατηρητέο νεώτερο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Η αρχιτέκτονας Χρυσούλα Τζομπανάκη στο βιβλίο της "Αρχιτεκτονική στην Κρήτη", Τ. Α1, Ηράκλειο 2005, αναφέρει πως είναι μια τυπική τουρκική κρήνη με όμοιες αρχιτεκτονικές και μορφολογικές αρχές μ' εκείνη του Γενί Γκαβέ.

Σχέδια της Κρήνης από το βιβλίο της Χρ. Τζομπανάκη

 Κατά το παρελθόν ήταν ασβεστωμένη και όταν καθαρίστηκε αποκαλύφθηκε αυτή η κομψή λιθόκτιστη κατασκευή που βλέπουμε σήμερα. 

Η στέγη της είναι επίπεδη ενώ είναι ορατές μόνο οι δύο όψεις της. Στην κύρια όψη, από λαξευμένο πορόλιθο, εγγράφεται μεγάλο τόξο που εδράζεται πάνω σε δύο ισχυρούς πεσούς και σχηματίζει τύμπανο. Εκεί βρίσκονται τρία στόματα εκροής νερού, το οποίο παλιά (σήμερα έχει στερέψει) κυλούσε σε μια γούρνα.

Έχουν ενδιαφέρον τα διακοσμητικά της κρήνης. Το έντονα προεξέχον κλειδί του τόξου της φέρει γεωμετρικό κόσμημα ενώ ρόδακες και σχηματοποιημένα τοξίλια, χαρακτηρηστικά της οθωμανικής τέχνης, συμπληρώνουν τη διακόσμηση.Την πρόσοψη στέφει εξάλλου λίθινο λαξευτό γείσο. 

Στην πλάγια όψη διακρίνεται θυρίδα επίσκεψης της δεξαμενής.

Οι διαστάσεις της είναι 2.80Χ3.20, δηλαδή 8.96 τετραγωνικά μέτρα, ενώ το ύψος της φθάνει τα 3.20 μέτρα.

Η κήρυξη της κρήνης της Παναγιάς ως μνημείο έγινε από το Υπουργείο Πολιτισμού με την απόφαση 50624/3063/21-1-1988 - ΦΕΚ 67/Β/4-2-1988, όπου διαβάζουμε χαρακτηριστικά: 

"Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία που χρειάζονται ειδική κρατική προστασία σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν1469 / 50, το παλιό ελαιοτριβείο και την κοινοτική βρύση που βρίσκονται στο χωριό Παναγιά Πεδιάδος Ν. Ηρακλείου, γιατί αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της ντόπιας αρχιτεκτονικής παράδοσης, είναι πολύτιμα για τη μελέτη της κρητικής λαϊκής αρχιτεκτονικής και ακόμη είναι συνδεδεμένα με τη ζωή και τις μνήμες των κατοίκων."

(Ευχαριστίες στην αρχαιολόγο Κατερίνα Αθανασάκη για τη συνδρομή της στην αναζήτηση της ταυτότητας της κρήνης) 


(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)

Ο χαρακτηρισμός ως μνημείου της κρήνης από το ΥΠΠΟ