Ο τρίκλιτος ναός της Μεταμορφώσεως στους Σταμνοιούς. Μοναδική η αρχιτεκτονική του στην Κρήτη

Στο κέντρο του οικισμού των Σταμνοιών Πεδιάδος βρίσκεται μια πολύ ιδιαίτερη εκκλησία. Είναι μοναδική στο είδος της καθώς τον αρχιτεκτονικό τύπο της σταυρεπίστεγης άνευ τρούλου τύπου Γ, που επέλεξαν για την ανοικοδόμηση της, δεν τον συναντάμε πουθενά αλλού στην Κρήτη.

Της Ελένης Βασιλάκη

Πρόκειται για ένα τρίκλιτο ναό αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, στην Αγία Αικατερίνη και στην Αγία Παρασκευή που χρονολογείται από τον 13^ο αιώνα. Ωστόσο σύμφωνα με τον εφημέριο των Σταμνοιών, πατήρ Ζαχαρία Καλιακάκη, δεν αποκλείεται να είναι ακόμα παλιότερο το κτίσμα του.

Ελάχιστα σπαράγματα τοιχογραφιών σώζονται στα ιερά, με πιο καλοδιατηρημένη την παράσταση του Παντοκράτορα στην κόγχη του ιερού της Αγίας Παρασκευής. Επίσης διακρίνεται η μορφή Αγίου πάνω σε κολόνα του ναού κι λιγοστά ίχνη τοιχογραφιών στους τοίχους του, τα οποία ωστόσο μαρτυρούν πως υπήρξε εκτεταμένη τοιχογράφηση του, που δυστυχώς καταστράφηκε. 

Εξαιρετικής τέχνης και σημασίας είναι και πολλές από τις εικόνες που κοσμούν το ναό.

Τα τρία ιερά επικοινωνούν μεταξύ τους με καμάρες ενώ χαρακτηριστικό στοιχείο του ναού είναι ο τριμερής διαχωρισμός του που, πριν το Ιερό Βήμα, διακόπτεται από ένα εγκάρσιο και εξέχων υπερυψωμένο κλίτος, του οποίου οι κύριες όψεις της βόρειας και νότιας κεραίας διαμορφώνονται με τυφλά αψιδώματα .

Διακρίνονται ακόμα στην οροφή του κεραμικά ακουστικά ηχεία ενώ τα λαξευμένα σε πορόλιθο θυρώματα του είναι εντυπωσιακά.

Στην διάρκεια του 19ου και 20ου αιώνα ο εν λόγω ναός δέχθηκε πολλές παρεμβάσεις που αλλοίωσαν την εικόνα του μέχρι που, στις αρχές του 21ου, αιώνα όλες αυτές αποκαταστάθηκαν και πλέον το κτίσμα του, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, επανήλθε στην αρχική μορφή του αποτελώντας σήμερα καμάρι των Σταμνοιών.

  

(Μέρος των πληροφοριών αντλήθηκε από το Christian Monuments of Crete, , 2014)