Περιγραφές και στοιχεία για τον "δικό μας" Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, τα οποία οι περισσότεροι αγνοούμε και μας προκαλούν έκπληξη, παραθέτει σε μια ακόμα, από τις πολύ προσεγμένες και μελετημένες, αναρτήσεις του ο γιατρός Δημήτρης Τριάντος.
Σε αυτήν πληροφορούμαστε πως έβλεπαν τον Ελ Γκρέκο ιστορικοί, συγγραφείς, γιατροί, και όχι μόνο, αναδεικνύοντας κάποιες "αδυναμίες" της προσωπικότητας του αλλά και πιθανά προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε.
Στον αντίποδα βέβαια υπάρχουν κι εκείνοι που τον αποθέωσαν για το έργο του αφήνοντας κατά μέρους όποια αρνητικά, ενδεχομένως, ως θνητός και ως καλλιτέχνης κουβαλούσε.
«Αγόρι φυσάει για να ανάψει ένα κερί (Soplón)», 1570-72, Μουσείο Καποντιμόντε, Νάπολη |
Ένας Πορτογάλος γιατρός, είχε περιγράψει το Γκρέκο ως « απροσάρμοστο, παρανοϊκό, εκκεντρικό και μεγαλομανή».
Στραβισμό και αστιγματισμό διέγνωσαν στον μεγάλο Κρητικό καλλιτέχνη στις αρχές του 20ου αιώνα δυο γιατροί, ο Γερμανός A. Goldschmidt και ο Ισπανός G. Beritens, ο οποίος σε σειρά μελετών μεταξύ 1912-1919, δεν κάνει τίποτε άλλο από το να επισημαίνει προβλήματα στην όραση του Γκρέκο, προκειμένου να εξηγήσει τις επιμηκυσμένες, παραμορφωμένες, μορφές του.
Iστορικοί, όπως ο N. Sentenach και ο E. Tormo, υποστήριξαν ότι οι παθήσεις των ματιών τελικά τρέλαναν τον Γκρέκο. Ο συγγραφέας Σόμερσετ Μωμ απέδωσε τις εκκεντρικότητες στη ζωγραφική του στη λανθάνουσα ομοφυλοφιλία του (!), ενώ ο A. Perera, στη χρήση κάνναβης (!)
Δεν υπάρχει άλλος μεγάλος καλλιτέχνης, προσθέτει ο κ Τριάντος, που να έχει πάει τόσες πολλές φορές στα δικαστήρια όσο ο Θεοτοκόπουλος είτε για να λογοδοτήσει για το νόημα και την σύνθεση των πινάκων του είτε για να υπερασπιστεί την πραγματική αξία των έργων του που πολλοί την υποβάθμιζαν.
« Η Επίσκεψη της Μαρίας στην Ελισσάβετ (The Visitation)», 1610-13, Ντάμπαρτον Όουκς, Ουάσινγκτον, πόσος ευφυής πρέπει να είσαι να αποδώσεις με τέτοιο τολμηρό τρόπο μια συμβατική θρησκευτική σκηνή! |
Στην λήθη για αιώνες, τον ανακάλυψαν ξανά μόλις τον περασμένο αιώνα με το κίνημα του εξπρεσιονισμού και άρχισαν οι διθύραμβοι. Δείτε ορισμένους εξ αυτών:
J. Meier-Graefe: Ο Γκρέκο πάνω από όλους. Είναι, όπως ο Δάντης και ο Σαίξπηρ, ο δημιουργός μιας νέας γλώσσας, με την οποία κανένας καλλιτέχνης δεν θα μπορέσει ποτέ να ξαναπεί τόσο σπουδαία πράγματα... Όλες οι γενιές μετά από αυτόν ζουν στο δικό του κόσμο. Οι αποκαλούμενοι μοντέρνοι δεν έχουν να επικαλεστούν πρόγονο καλύτερο από αυτόν....
Roger Fry: « αρκετά βήματα μπροστά και από τους μοντέρνους!»
R. Pallucchini «Γκρέκο και Καραβάτζο, οι δυο μεγαλύτερες καλλιτεχνικές προσωπικότητες του 16ου αιώνα!»
K. Ipser: Ο απόλυτος ζωγράφος. Μετά από αυτόν, μόνο οι Ρέμπραντ και Βαν Γκογκ.
Μετά ήρθε ο Πικάσο και τον αποκάλεσε «πατέρα» του!. το πιο διάσημο έργο του «οι Δεσποινίδες της Αβινιόν» αντλεί έμπνευση από τον πίνακα του «Η Πέμπτη Σφραγίδα της Αποκαλύψεως»