Το περίφημο τούνελ του Πλακιά και η ιστορία του. Τότε που η Κρήτη είχε σιδηρόδρομο και λιγνιτωρυχεία

Ένα από τα αξιοθέατα που μπορεί κανείς να επισκεφθεί και να θαυμάσει στην περιοχή του Πλακιά, νότια του Ρεθύμνου, είναι και το περίφημο τούνελ.

Της Ελένης Βασιλάκη

Λιγοστές ωστόσο είναι οι πληροφορίες που θα βρει γι αυτό και τη χρήση του καθώς οι μνήμες σταδιακά χάνονται, με την πάροδο των ετών, και τα όποια στοιχεία διασώζονται μπερδεύονται με μύθους κι έτσι ο σχηματισμός πλήρους εικόνες καθίσταται ακόμα δυσκολότερος.

Ο αρχαιολόγος Ευάγγελος Χαριτόπουλος ωστόσο με τον συντηρητή αρχαιοτήτων, Πολύκαρπο Τζίκα, έψαξαν περαιτέρω το θέμα και μας δίνουν χρήσιμες πληροφορίες.

Αρχικά ο κ Τζίκας διερεύνησε την ύπαρξη των λιγνιτωρυχείων στην περιοχή και τα συσχέτισε με την παρουσία του σιδηροδρομικού δικτύου και έπειτα μαζί με τον κ Χαριτόπουλο πραγματοποίησαν επιτόπια έρευνα για την όδευση του δικτύου και την καταγραφή υποδομών και αρχιτεκτονικών κατασκευών.

Στο σημείο αυτό έδεναν τα πλοία για την παραλαβή του λιγνίτη, κι αν πιστέψουμε τη γερμανική εκδοχή και τα υποβρύχια για ανεφοδιασμό

Με βάση τα στοιχεία που συγκέντρωσαν και παρουσίασαν στο 12ο Κρητολογικό Συνέδριο, στη διάρκεια του 19ου και το πρώτο μισού του 20ου αιώνα λειτούργησαν στην ευρύτερη περιοχή του Πλακιά λιγνιτωρυχεία.

Για τη μεταφορά του λιγνίτη προς τη θάλασσα κατασκευάστηκε βιομηχανική σιδηροδρομική γραμμή, τύπου ντεκοβίλ, μήκους περί τα 2.500 μέτρα, από το πεδινό τμήμα, ανατολικά του Πλακιά, προς το βραχώδες νοτιοανατολικό τμήμα του όρμου του Πλακιά, που προσφέρονταν για προσόρμιση πλοίων.

Η γραμμή κατασκευάστηκε και λειτούργησε κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα κι ακόμα διασώζονται τμήματα της, εκβραχισμοί και ξερολιθικά τοιχία, καθώς και λιθόκτιστα γεφυράκια, βάθρα από μεταλλικές γέφυρες φόρτωσης στη θάλασσα και δύο μικρές σήραγγες.

Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον δείγμα βιομηχανικής αρχαιολογίας της, εν πολλοίς άγνωστης αν και πρόσφατης, τοπικής ιστορίας της Κρήτης για το οποίο η επιστημονική έρευνα συνεχίζεται.

Ωστόσο εκείνο που προέχει είναι το συγκεκριμένο έργο να διασωθεί και να ενταχθεί σε κάποιο πρόγραμμα μελέτης και ανάδειξης, δεδομένου του ότι βρίσκεται σε τουριστική περιοχή.

Σήμερα ελλείψει συντήρησης των κατασκευών και σήμανσης, βλέπουμε καταρρεύσεις σε σημεία της όδευσης της γραμμής, στο παραθαλάσσιο τμήμα της, ενώ η είσοδος στις σήραγγες και η διάσχιση τους είναι επικίνδυνη, αν υπολογίσει κανείς πως στην κατάληξη του το δεύτερο τούνελ οδηγεί στο κενό…

Έχει ενδιαφέρον όμως να παραθέσουμε και τις πληροφορίες που βρήκαμε, και αφορούν στο τούνελ του Πλακιά, στη γερμανική Wikipedia.

Εκεί αναφέρεται πως ένας Γερμανός επιχειρηματίας λειτουργούσε τη σιδηροδρομική γραμμή, μεταξύ Πλακιά και Λευκογείων και διακινούσε λιγνίτη ενώ υπήρχε κι ένα όχημα μεταφοράς μέσω των βουνών, δηλαδή μέσω του τούνελ, για να μπορεί να παραληφθεί το προϊόν από τα πλοία, επειδή τα νερά στην υπόλοιπη περιοχή του Πλακιά ήταν ρηχά και δεν μπορούσε να δέσει πλοίο.

Ωστόσο ο λιγνίτης αυτός ήταν τόσο κακής ποιότητας που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μόνο σε ατμόπλοια κι έτσι η επιχείρηση έκλεισε το 1930. Το ορυχείο απ’ όπου αντλούνταν ο λιγνίτης έκλεισε επίσης με τσιμέντο επειδή έπεσε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ένα παιδάκι μέσα και πνίγηκε.

Κατά μια άλλη εκδοχή ωστόσο το ορυχείο παγιδεύτηκε με εκρηκτικά και καταστράφηκε από τους ντόπιους στις αρχές του Β Παγκοσμίου Πολέμου για να μην χρησιμοποιήσουν το λιγνίτη του οι Γερμανοί .

Στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου οι Γερμανοί, προστίθεται στη γερμανική Wikipedia, μεγάλωσαν κι άλλο το τούνελ και έκαναν ένα δεύτερο και μεγαλύτερο άνοιγμα στο βουνό ώστε να μπορούν τα υποβρύχια τους να τροφοδοτούνται από εκείνο το σημείο με νερό, φαγητό και τορπίλες.

(ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος σε οποιοδήποτε site, χωρίς προηγούμενη άδεια της κατόχου του Ελένης Βασιλάκη, Νόμος 4481/2017 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα)